Abbas Səhhət

QARANQUŞ BALALARI

A quşcuğazlar, nə yaraşıqlısız,
Can kimi bəslənməyə layiqsiniz.
Nədir o istəkli, o heyran baxış,
Nə dadlı cik-cik, nə gözəl çırpınış.

Birdən ucaldı niyə cik-cikləriz,
Pəh-pəh, açılmış sarı dimdikleriz.
A bəxtəvərlər, ananız gəldimi?
Qondu yuva üstünə, dincəldimi?

Görcək onu səslənməyə başladız,
Civiltilərlə əcəb alqışladız.
Yem gətirib yoxsa sizə verməyə,
Ya ki gəlib bir quru dindirməyə?

Abbas Səhhət

OĞRU VƏ ANASI

 

Bir məktəbli oğurladı bir vəqti

Yoldaşının kitabını xəlvəti.

Evlərinə gizlin onu gətirdi,

Öz istəkli anasına yetirdi.

Validəsi oğurluğun anladı,

Yavrusunu nə qarğadı, nə danladı.

Öz tutuduğu işdən uşaq xoşlandı,

Bundan sonra oğurluğa dadandı.

 

Fikr eylədi: «Nə yoğurdum, nə yapdım,

Əcəb işdir, hazırca kökə tapdım».

Kəsb etmədi, cib kəsmək adət etdi,

Quldur oldu, ev kəsdi, qarət etdi.

 

Oğrulara yar oldu, yoldaş oldu;

Quldurlara, qaçaqlara qoşuldu.

Bir iş üstə axır müqəssir oldu,

Divanbəyi hökm eylədi, tutuldu.

 

Qanun üzrə mühakimə olundu,

Fərman çıxdı, asılsın, hökm oxundu.

Zavallı ta cəzasını dinlədi,

İzn istədi, bir neçə söz söylədi:

 

-Ay hakimlər, müqəssirəm, doğrudur,

Həqiqətdə mənim anam oğrudur.

Əvvəl dəfə oğurluğa uyarkən,

Yoldaşımdan kitab oğurlayarkən,

Etsə idi anam məni məzəmmət,

Olmaz idim indi bu növ bədbəxt.

Mənə anam belə olmuş müdəbbir,

İnsaf ilə deyin, kimdir müqəssir?

Abbas Səhhət

İT VƏ KÖLGƏSİ

 

Bir it ağzında bir sümüklə səhər.

Su kənarından eyləyirdi güzər.

Suda öz kölgəsin görüb o zaman,

Sandı bir özgə itdir ol heyvan.

Sümüyü atdı tez o bir yanə,

Suya vurdu özün hərisanə,

O iti ta ki, qorxuya salsın,

Bəlkə ağzındakı əti alsın.

Tapmadı bir şey, oldu çox qəmgin,

Həm itirdi nahaq yerə xörəyin.

Kölgəyə uyma, hirsü qəflətdən-

Ta əlin çıxmasın həqiqətdən

Abbas Səhhət

İLK BAHAR

 

Gəldi martın doqquzu,

Bayram etdik novruzu.

Qar əridi, yox oldu,

Çaylarda su çox oldu.

Dağlar, çöllər dişərdi

Novruzgülü göyərdi.

Gecə-gündüz tənləşir

Hava hərdən çənləşir.

Dağa qalxır dumanlar,

Tez-tez yağır leysanlar.

Yüngül, sərin meh əsir.

Yağnuru birdən kəsir.

Aralanır bulutlar,

Təravətlənir otlar.

Düşür günün ziyası,

Artır yazın səfası.

Göy üzündə bir qəşəng

Tağ görünür yeddi rəng

Gözəl qövsi-quzehlər,

Qəlbə verir fərəhlər.

Quşlar ötür çöllərdə,

Ördək üzür göllərdə.

Əsir isti küləklər,

Uçur qazlar, ördəklər.

Yarpaqlanır ağaclar,

Yaşıllanır yamaclar.

Seyrə çıxır uşaqlar,

Göy çəməndə oynaqlar.

Abbas Səhhət

ƏKİNÇİ NƏĞMƏSİ

 

Darı, küncüt, arpa, buğda əkməsəm,

İlin üç fəslində zəhmət çəkməsəm,

Ac qalmazmı gözəl, məsum uşaqlar?

 

Mənsiz kətan, kəndir verməz zəmilər,

Çadırsız, yelkənsiz qalar gəmilər,

Nazik donsuz yayda uşaqlar ağlar.

 

Suvarmasam, yanar otlar, çiçəklər,

Ac qalanda süd verməsə inəklər,

Nədən olar şor, pendir, yağ, qaymaqlar?

 

Ot biçməsəm, qırılmazmı qoyunlar?

Hardan olar hasil o vaxtı yunlar?

Qışda nədən olar kürklər, papaqlar?

 

Əkinçi hər kəsdən artıq çalışar,

Onun əməyilə insanlar yaşar,

Qida verər məxluqata torpaqlar.

Abbas Səhhət

CÜCƏLƏR

 

Cücələrim birər-birər,

Suyu görüb yavuq gələr,

İçər, gedər eşələnər.

Yeyər, içər cücələrim,

Doyub qaçar cücələrim.

 

Cücələrim lümək-lümək,

Qanadları gödək-gödək,

Yem axtarar, tapar yemək,

Yeyər, içər cücələrim,

Doyub qaçar cücələrim.

Gecə dönəndə gündüzə

Cücələrim gəzə-gəzə,

Səhər hindən qaçar düzə

Yeyər, içər cücələrim,

Doyub qaçar cücələrim.

 

Cücələrim bəzəklidir,

Bəzəklidir, düzəklidir,

Sarı, çil-çil, hər rənglidir.

Yeyər, içər cücələrim,

Doyub qaçar cücələrim.

Abbas Səhhət

ANA VƏ OĞUL

 

Hər sabah gün ki, saçar aləmə nur,

Danədən ötrü uçar cümlə tüyur,

Quşlar ol dadlı civiltilə oxur.

Aç gözün uyqudan, ey tifli-qəyur.

Yatma bu payədə rahət, a -çocuq!

Etmə tənbəlliyi adət, a çocuq!

Gün çıxıb dağu daşa nur səpər,

Hamı dünyada çalışmağı sevər,

Hərə bir səmtə gedər əhli-hünər

Ana övladına şəfqətlə deyər:

Yatma bu payədə rahət, a çocuq!

Etmə tənbəlliyi adət, a çocuq!

 

Yanaşar bəstəri-ətfala ana,

Uyqudan yavrusu istər oyana.

Əyilər ta üzü-üzə dayana,

Çox yavaşca söyləyər onda ona:

Yatma bu payədə rahət, a çocuq!

Etmə tənbəlliyi adət, a çocuq!

 

O gözəl, sevməli, ol nurlu bəbək,

Uyqusundan oyanar əsnəyərək,

Didə məxmur, özü misli-mələk,

Madəri onda edər böylə dilək:

Yatma bu payədə rahət, a çocuq!

Etmə tənbəlliyi adət, a çocuq!

 

Ayıl, oğlum, bu qədər eyləmə xab,

Dur götür qoltuğuna indi kitab,

Məktəbin vaxtı keçir, eylə şitab

Cəhd elə elm oxu həngami-şəbab,

Yatma bu payədə rahət, a çocuq!

Etmə tənbəlliyi adət, a çocuq!

Abbas Səhhət

(Krılovdan tәrcümәlәr)

 

AĞACLARIN SÖHBӘTİ

 

Alma, palıd, şam ağacı һal ilә,

Eylәdilәr bәһs bu minval ilә:

Başladı tərifə palıd qamәtin,

Öydü özün, zorbalığın, һalәtin.

-Yetmәz olur-söylәdi-dağlar mәnә,

Layiq olur fәxr edә bağlar mәnә.

Az qala başım yetişә köylәrә,

Şax budağım kölgә salır һәr yerә.

Әssә külәk, qopsa da tufan yenә,

Әymәyә әsla gücü çatmaz mәnә.

Canlıcadır, zorbacadır baldırım,

Sındıra bilmәz mәni һeç ildırım!

Alma ağacı ona verdi cavab:

- Eylәmә tərif özünü, ey cәnab!

Zorbadır һәrçәnd ki, qәddin sәnin,

Yox mәnә tay olmağa һәddin sәnin!

Sәndә bitir bir neçә vecsiz qoza,

Ancaq o da qismәt olur donquza.

Mәndә vәli, yaxşı, gözәl alma var,

Rәngini һәr kim görә һeyran qalar.

Dadlı, lәtafәtli, mәlaһәtlidir,

Saplağı incә, özü lәzzәtlidir...

Şam ağacı bildi bu keyfiyyәti,

Söyәdi:-Bәsdir, buraxın söһbәti,

Boş danışıqdan nә çıxar, ay balam.

Qış günü siz çıplaq olursuz tamam,

Leyk mәnim qışda dәxi yaz kimi,

Yaşıl olur paltarım atlas kimi.
Lazımam ev tikdirәn insanlara,

Hәm dirәyәm, һәm qapı eyvanlara.

Qış sobada xalq mәni yandirar,

Mәnfәәtim xalqa mәnim çox dәyәr...

Abasquluağa Bakıxanov

YERSİZ İFTİXAR

 

Sizә deyim qәribә bir һekayәt,

Ağıllılar ondan .alsın bir ibrәt.

 

Küdü dәni düşdü çinar altına,

Qorxutmadı onu yağış, qasırğa.

 

Qucaqlayıb çinarı tez boy atdı,

Çinardan da yuxarı baş ucaltdı.

 

Bilmәdi ki, çinarın sayәsindә,

Yer tutmuşdur sәmanın saһәsindә.

 

Tənə edib dedi:-Bәһ, bәһ, ey çinar!

Bu bağda sәn görmüşsәn bir çox baһar.

 

Bir mәnә bax, azca zaman içindә,

Qoydum geri sәni dövran içindә.

 

Bir neçә il qucaqlaşsaq belә biz,

Heç kim mәnә çata bilmәz şübһәsiz.

 

Oylaq olar mәnә yüksәk fәlәklәr,

Meyvә dәrәr budağımdan mәlәklәr...

 

Çinar gülüb dedi:-Öyünmә sәn dә,

Hünәr məlum olar xәzan әsәndә...

 

Qüdsi, xatırladım bu macәranı,

Öz һәddini aşan sәfil gәdanı.

 

Bu dünyada yaşayaraq tüfeyli,

Pul topladı titrәyәrәk o xeyli.

 

Güman etdi o, bir fәrmanrәvadır,

Bilmәdi ki, yazıq fәqәt gәdadır.

Abasquluağa Bakıxanov

TÜLKÜ VӘ QOYUN

 

Yazılıb bir maraqlı dastanda,

Vardı bir tülkü bir biyabanda.

 

O da zaһid kimiydi guşәnişin,

Gözü ac, һiylәgәr, dәcәl, xudbin.

 

Bir gün oldu acından avarә,

Aclığa tapmadı o bir çarә.

 

Baş alıb gәzdi çöl-biyabanı,

Yem üçün axtarırdı dünyanı.

 

Gördü çöldә һәvәslә bipәrva,

Bir qoyun otlayır tәkü-tәnһa.

 

Bir ona baxdı, bir dә qüvvәtinә,

Gördü işlәr yaman düşüb çәtinә.

 

Gücü çatmaz ki, bitirә işini,

Qıcıdıb һirs ilә ona dişini

 

Dedi:-Ey canı bәrk, quyruğu boş,

Belә bir zülm getmәz allaһa xoş.

 

Bu әrazi mәnim babamdandır,

Sәndә bu nә ürәk, nә vicdandır

 

Ki, edirsәn bu yerlәri viran?

Kirәsin vermәsәn, düşәr bil, qan...

 

Bu acı sözlәri eşitdi qoyun,

Çarәsi qalmayıb әlindә onun,

 

Dedi:-Yoxdur sәnә inamım bil,

Ola bilmәz, bu yer sәninki deyil.

 

Sahib olmaz bizim bu səhrada,

Mən kimi min qoyun gəzir burada.

 

Söylədi tülkü:-Şahidim vardır,

Həqqi onlar bilir, bu aşkardır.

 

Bu sözü hamı eyləyər təsdiq,

İstəsən ki, bu söz ola təhqiq,

 

Neyləyim, sabit olsa bu əhval?

Dedi:-Olsun sənə bu qanım halal…

 

Tülkü getdi, qoyun yazıq, miskin,

Gəlib evdə oturdu çox qəmgin.

 

Ağanın bir böyük iti var idi,

Bir hücumda pələngi yırtar idi.

 

Gah olardı çoban ilə həmdəm,

Evi də gözləyərdi o hər dəm.

 

Qorxusundan onu səmada belə,

Yaxlaşammazdı Göy şiri Həmələ

Ona nəql etdi macəranı qoyun,

Hirsi coşdu bu macəraya onun.

 

Dedi:-Tülkü kələk qurub, bir bax,

Dostumun qanına susur axmaq.

 

O, qoyuna gedib ora çatdı,

Bir çuxur qazdı, gizlənib yatdı.

 

Dedi:-Get otla, qorxma, arxayın ol,

Tülkü şahid gətirsə etmə qəbul.

 

And üçün yanıma gətir onu sən,

Sonra gör neylərəm o şahidə mən?!

 

…İt ki gizləndi yatdığı yerdə,

Sizə qoy tülküdən deyim bir də.

 

Özünü tülkü çöllərə vurdu,

Qoca bir qurda rastlaşıb durdu.

 

Getdi, hörmətlə o, salam etdi,

Ona çox izzət, ehtiram etdi.

 

Dedi:-Ey vəhşilər əmiri, sənə,

Verirəm muştuluq, məni dinlə!

 

Görmüşəm bir qoyun səfeh, nadan,

Bayramın lap içindədir qurban.-

 

Söylədi macəranı tülkü tamam,

Qurda gəldi fərəhli bir ilham.

 

Dedi:-Haqqı danammarıq heç biz,

Dediyin yer sizinkidir şəksiz.

 

Belə şahid tapıldı çox “adil”,

Müddəi hər nə söyləsə qail.

 

Müxtəsər qaniçən iki qəddar,

Gülüşüb verdilər hücuma qərar.

 

Elə ki, oldular ora varid,

Dedi tülkü:- Budur, bu da şahid.

 

Hər sözü doğrudur, həqiqətdir,

Məqsədi dünyaya ədalətdir.

 

Necə olmaq bu hökmə narazı,

Özü həm şahid, həm də ki, qazı...

Dedi:-Yox, yox, bu söz qəbul olmaz

Müddəa sabit olmalı bir az.

 

Tanıram qurdu, istəyir ala can,

Şəri, haqqı o tapdalar hər an.

 

Sahibim yoxsa da yanımda mənim,

Bir ocaq var yaxında xeyli qədim.

 

Gedərək and için ona dərhal,

Qanım olsun sizə o dəmdə halal.

 

Qurd dedi:-Sənətimdir and içmək,

Qorxu olmaz təmizcə hər bir ürək.

 

Dedi tülkü:-Mənim də qorxum yox,

İçmişəm böylə andları mən çox...

 

Sözləşib getdilər ocağa sarı,

Yol hələ olmamışdı orda yarı,

 

Tülkü baxdı ocağa heyrətlə,

Ürəyi vurdu bir əlamətlə.

 

Gördü bir göz parıldayır altda,

Sanki bir şam yanır o zülmatda.

 

Dedi qurda:-Ocağa and içmək,

Bizim əcdada olmamış məslək.

 

Atam and içdi, düşdü bəndə haman,

Ovçu soydu dərisini nalan.

 

Anam and içdi, yeddi il yatdı,

Yeddi il dərdə, qüssəyə batdı.

 

İndi mən qorxuram bu anddan çox,

Özün and iç sənin ki qorxun yox.

 

Qurd dedi:-Hiyləni burax, tülki,

Güc olan yerdə hiylələr bil ki,

 

Boş olar, qorxmuram ocaqlardan,

Tülkülər qorxuya düşər hər an...

 

Qurd əl atcaq ocağa, it çıxdı,

Hulqumundan yapışdı, bərk sıxdı.

 

Tülkü görcək əkildi tez aradan,

Qışqırıb qurda söylədi:-Nadan,

Demədim burda gizli hikmət var,

Bu ocaqda yəqin bir illət var?!

 

...Qüdsi, sən işlədib də hiyləvü zür

Olma heç öz nəvan ilə məğrur.

 

Gücsüzə rəhmsizcə zülm etsən,

İntiqamı alar bir it səndən.