KÜLKƏMAN

İsveç nağılı

zaq bir ölkədə, şahlıqların birində bir nəfər yaşayırdı.

Bir kəndlinin üç oğlu vardı. Onlardan böyüyü və ortancılı zəhmətkeş və çalışqan idilər, kiçiyi isə dünyada tayı - bərabəri olmayan bir tənbəl idi. Bütün günü sobanın yanında oturar və külün içində eşələnərdi. Dırnaqları caynaq kimi uzanmış, saçlarına isə nə vaxt daraq dəydiyi heç kimin yadına gəlmirdi, buna gorə də onu Külkəman adlandırırdılar.

Heç bir məsləhət və heç bir hədə- qorxu Külkəmanı işləməyə vadar edə bilmirdi. Nəhayət atası boğaza yığıldı, Külkəmana bir az yol azuqəsi verdi və dedi:

-      Bəsdir havayı ata çörəyi yedin!İndi də get öz bəxtini sına, Külkəman!-  və onu evdən qovdu.

Külkəman az getdi,  çox getdi,  gəlib  boyük bir meşəyə çatdı və orda azdı. Yol azuqəsi də artıq bitmişdi və o nə edəcəyini bilmirdi. Kədərli halda bir kötüyün üstündə oturdu və acı-  acı ağlamağa başladı. İndi o evlərində olanda tənbəllik etdiyinə görə çox peşman olmuşdu.

Qaş qaraldı, meşədə bayquşlar, canavarlar ulamağa başladı. Külkəman gecələmək üçün yer axtarmaq fikrinə düşdü. Birdən  uzaqdan bir işığın gəldiyini gördü  və o səmtə getməyə başladı. Bir xeyli yol getdikdən sonra o böyük bir şaya rast gəldi. Çayın o biri üzündə bir qəsr dururdu, qəsri dəmir divarlar əhatə edirdi. Qəsrin pəncərələrinin birində işıq yanırdı. Külkəman əynini soyundu, paltarlarını kürəyinə bağladı və üzərək çayın dayaz yerindən keçməyə başladı. Çay dərin idi və suyu iti axırdı. Oğlan çayı güc- bəla ilə keçdi. Sahilə çıxdı, əynini geyindi, nəfəsini dərib qəsrin ətrafına dolanmağa – içəri girməyə qapı axtarmağa başladı. Qapı isə yox idi. Birtəhər dəmir divarların birində darvaza tapdı və darvaza öz- özünə açıldı.

O darvazadan içəri girdi, qapılar onun  arxasınca örtüldülər. Oğlan həyəti dolaşmağa başladı, qəsrə girmək üçün qapı axtarmaq istədi, lakin divarda kiçik dəlik gördü. O divarı döydü və hardansa bir qapı peyda oldu və açıldı. Külkəman içəri girdi və zülmət qaranlıq bir otağa düşdü. O divarları əli ilə yoxlayarkən  bir qapıya toxundu. Bu qapı da dərhal açıldı və qonağı bir otağa buraxdı. Otağın ortasında bir masa vardı, masanın arxasında çox nurani bir qoca  oturub nəsə yazırdı. Qocanın çox uzun burnu, başında isə qəribə papağı var idi.

-      Sənə nə lazımdır, ay oğlan? - deyə qoca soruşdu.

-      Özümə iş axtarıram, - deyə Külkəman ağlına gələn ilk  şeyi söylədi.

-      Bəs içəri necə keçmisən?- deyə qoca təəccübləndi.

-      Möcüzə ilə, - deyə Külkəman boynuna aldı. –Heç gözləmirdim ki, qapını tapa bilərəm.

-      Bilirsən ki, geri qayıtmaq daha da çətin olacaq?- dedi qoca. - Neynək, burda qala bilərsən. Mən tezliklə qohumlarıma baş çəkməyə gedəcəm və bir ildən sonra qayıdacam. Sən də bu vaxt ərzində kitab oxu və mənim atımı bəslə. Sənə bütün otaqların açarlarını verirəm, amma bax o otağı –qoca uzaq bir qapıya işarə etdi, - açmaq olmaz. Əgər o otağı açsan, mən dərhal qayıdacam və sən yaxanı qurtara bilməyəcəksən, - bunu deyib o böyük bir açar dəstəsi  çıxardı və Külkəmana  uzatdı.

-      Bəs sənin adın nədir?

-      Külkəman, - deyə oğlan cavab verdi.

-      Gözəl addır, - dedi qoca və getdi.

Külkəman isə qəsrdə qaldı. Bütün günü o kitab oxumaqla keçirirdi.

Tezliklə bir çoxlarından ağıllı oldu. Qocanın nəsihətini dinləyərək qadağan edilmiş qapını isə o heç açmırdı.

Lakin günlər keçirdi, maraq isə ona üstün gəlirdi. Bir gün o dözə bilmədi, qapını açdı və kiçik bir otağa daxil oldu. Otaqda bir soba var idi, sobanın üstündə qazan qaynayırdı. Divardan bir qılınc, yanında isə bir neçə bayraq asılmışdı. Masanın üstündə iki fırça, bir qutu, qutuda isə bir neçə talaşa var idi.

Birdən Külkəman özünə gəldi, başa düşdü ki, qocanın qadağasını pozub və o qorxmağa başladı. Qaçıb at tövləsinə getdi. Tövlədə qəsr sahibinin atı var idi. Atın quyruğu tərəfdə saman, başı tərəfdə isə ocaq var idi. Kulkəmanın ata yazığı gəldi, onun başını samana tərəf, quyruğunu isə ocağa tərəf çevirdi. Bu vaxt at dedi:

-      Bilirsən heç neynəmisən?Sən qadağa qoyulmuş otağa girmisən, qısrin sahibi harda olsa indi yetişəcək. Amma sən mənə kömək etmisən, buna görə də sənə yaxşı məsləhət verəcəm. Qadağa qoyulmuş otağa qaç, qılıncın yanında asılmış şüşədən iç. Onda gücün artacaq və sən qılıncı saxlaya biləcəksən. Sonra başını qazana sal. Görərsən nə baş verəcək. Sonra qonşu otağa get, ordan zirehli geyimləri götür. Onlardan bəziləri günəş kimi, digərləri ay kimi işıq saçır, o biriləri isə ulduz kimi parıldayır. Onların üçünü də götür. Bir də qılıncı, su qabını, fırçanı və talaşa olan qutunu götür. Bir az cəld ol, indi ağamız qayidacaq!

Külkəman qəsrə tərəf qaçdı və atın dediklərini yerinə yetirdi.

Su qabından içdi, qılınc onun əlində yüngül quş lələyinə döndü, başını qazana saldı- çirkli saçları yoxa çıxdı, əvəzində başında qızılı saçlar əmələ gəldi. O özü ilə atın dediklərinin hamısını götürdü və çaparaq ordan uzaqlaşdı. Bir az uzaqlaşmışdı ki, qəsrin sahibi qayıtdı. Sən demə zalım troll(div) imiş!O elə qəzəbli idi ki, onun qəzəbindən qəsrin divarları da lərzəyə gəlirdi.

Külkəman çaparaq gedir, qulaqlarında külək vıyıldayırdı. Bir xeyli uzaqlaşdıqdan sonra at Külkəmandan soruşdu:

-      Bir şey eşidirsən?

-      Yox heç nə eşitmirəm, - deyə Külkəman cavab verdi.

-      Başını qulağıma yaxınlaşdır, - dedi at.

Oğlan belə də etdi, lakin yenə də heç nə eşitmədi.

Bir az da getdilər, at yenə də soruşdu:

-      Bir şey eşidirsən?

-      Hə arxadan gurultu səsi gəlir.

-      Tez ol, şüşədən arxaya bir az su çilə!- dedi at.

Külkəman onun dediyini etdi və onun arxasında elə dəniz əmələ gəldi ki, div onu üzüb keçə bilməzdi. Div dayanmalı və gəmi hazırlamalı oldu.

At isə elə hey çapırdı. Yenə o oğlandan bir şey eşidib-  eşitməyini soruşdu. Üç dəfə soruşdu, üçüncü dəfə Külkəman dedi ki, arxadan qulağına dəhşətli gurultu gəlir.

-      Fırçanı arxaya tulla!- dedi at.

Külkəman fırçanı tulladı və onun arxasında elə qalın və keçilməz bir meşə əmələ gəldi ki,  div onu keçə bilmədi.  Div dayanmalı və ağacları qırmalı oldu.

Onlar az çapdılar, çox çapdılar, gəlib şüşə bir dağa çatdılar.

-      Bircə bu dağı keçə bilsəydik,  onda heç nədən qorxumuz olmazdı, -  dedi at. - Bir şey eşidirsən?

-      Hə, eşidirəm, arxada göy guruldayır, - deyə Külkəman cavab verdi.

-      Deməli qoca div bizə çatır, - dedi at. - Tərpən görüm,  məni mahmızla!

Külkəman atı mahmızladı,  div isə artıq əlini onlara uzadırdı.  At dağa tərəf getdi,  div də onun arxasınca.

-      Tez ol,  qutudakı talaşaları yerə səp!-  deyə at qışqırdı.

Oğlan talaşaları yerə tökdü, onlar böyük tirlərə çevrildilər, dağdan aşagı diyirlənərək divin üstünə düşdülər və onu basıb əzdilər!

-      Axır ki, qurtulduq!- dedi at. - İndi öz köhnə- kürüşünü gey, zirehli geyimləri isə mənə ver, yalnız yüyəni özünlə götür! Saraya get və bağbana iş axtardıgını söylə.

Külkəman atın dediklərini yerinə yetirdi, bağban onu özünə köməkçi götürdü. At hər gecə oğlanın yanına gəlir, ona nə etmək lazım olduğunu öyrədir, bağban isə şagirdini yerə- göyə sığdırmırdı.

Bir dəfə Külkəman bağda durub qızılı saçlarını darayırdı. Kiçik şahzadə qız isə pəncərədən baxırdı; qız oğlanı gördü və fikirləşdi:”Görəsən bu yaraşıqlı oğlan bura hardan gəlib?” Amma xidmətçilərini nə qədər sorğu - suala tutsa da, heç kim ona cavab verə bilmədi və qıza elə gəldi ki, oğlan onun gözünə görünüb.

Külkəman isə şahzadə qızı gördü,  tez papağını başına qoyub kolların arxasında gizləndi.

Lakin,  Külkəmanın asudə çox sürmədi. Qonşu kral müharibə etmək fikrinə düşdü. Hamı ilə birlikdə Külkəman da müharibəyə hazırlaşırdı. Kral onun bu hərəkətinə güldü, lakin onu müharibəyə apardı, yalnız ona yaşlı yabı verdi. Onlar yürüşə çıxanda Külkəman yabıdan yıxılıb gölməçənin içinə düşdü. Bütün qoşun ona gülməyə başladı. Külkəman qoşunun keçib getməsini gözlədi.  Qoca yabını gölməçənin yanında qoyub özü dağa çıxdı. Yüyəni cingildətdi və sehrli at qaçaraq onun yanına gəldi.  Yəhərin üstündə isə onun par- par parıldayan zirehli geyimləri dururdu.

-      Geyin!-  deyə at qışqırdı. - Qılıncı götür, yəhərə otur, müharibəyə gedək!

Külkəman belə də etdi,  kralın qoşunu döyüş yerinə çatmağa macal tapmamış Külkəman bütün düşmənləri darmadağın etdi.  Kral bu naməlum şahzadənin kim olması ilə maraqlandı. Bu vaxt o döyüşçünün ayağından qan axdığını gördü və onun ayağını öz kral yaylığı ilə bağladı. Sonra onu saraya dəvət etdi, amma gənc razı olmadı və çaparaq uzaqlaşdı. Oğlan dağa qayıtdı, atın yüyənini çıxardi və öz köhnə - kürüşünü əyninə taxdı. Gölməçənin yanına qayıtdı, yaşlı yabısını götürüb geriyə, saraya qayıtdı.

Ertəsi gün hər şey təkrarlandı. Külkəman yaşlı yabısını mindi, gölməçənin yanında ləngidi, dağa qaçdı, yüyəni cingildətdi. Bu dəfə at ay kimi işıq saçan zirehli geyimi gətirdi. Yenə də Külkəman bütün düşmənləri darmadağın etdi və dağa tərəf çapdı.

Üçüncü gün at göydə ulduz kimi yanan zirehli geyimi gətirdi.

Külkəman öz qüdrətli qılıncı ilə düşmənlərin canına vəlvələ saldı, sağ qalanlar isə dabanlarına tüpürüb paytaxta kimi arxalarına belə baxmadan qaçdılar.

Yenə də kral Külkəmanı öz sarayına dəvət etdi, o isə etiraz edərək çaparaq dağa getdi. Orda öz köhnə paltarlarını geydi, gölməçənin yanındakı yaşlı yabısını götürüb ağır- ağır saraya tərəf getməyə başladı.

Müharibə qurtardı, kral sarayda ziyafət verdi. Ziyafətə müharibədə krala köməklik göstərmiş bir çox mərd şəhzadə gəlmişdi. Kral qızlarına onların arasından özlərinə adaxlı seçməyi təklif etdi.

Böyük qız özünə boylu- buxunlu əcnəbi şəhzadə seçdi. Ortancıl qız da özünə nəcib cəngavər seçdi. Kiçik qız isə əlindəki almanı kandarda durmuş Külkəmana atdı.

-      Bu sənin üçündür, gözümün işığı, - dedi.

Kral qızının bu hərəkətindən qəzəbləndi və Külkəmanı saraydan qovdurmağı buyurdu.

Bu vaxt Külkəman ayağındakı yaranı və yaraya sarınmış yaylığı göstərdi. O bu yaylığın kimin olmasını soruşdu. Kral yaylığa nəzər saldı və onu tanıdı. Külkəman yüyənin cingildətdi və sehrli at qaçaraq onun yanına gəldi.

Külkəman əhvalatı olduğu kimi danışdı. Hamı məəttəl qalmışdı və ziyafəti davam etdirdilər.

Axşamçağı hamı yatandan sonra at Külkəmana baltanı gətirib onun baçını kəsməyi buyurdu.

-      Nə danışırsan!Dəli olmusan!Mən bunu edə bilmərəm!- deyə Külkəman əllərini yellədi.

-      Necə deyirəm,  elə də et!- dedi at. - Sən axı məni xilas etməyə söz vermişdin.

Külkəman atın başını kəsdi və o dərhal yaraşıqlı şəhzadəyə çevrildi. Şəhzadə Külkəmanın əlindən tutub kralın yanına gətirdiş

-      Əziz ata, - dedi şəhzadə. - Zalım divin tilsimlədiyi doğma oğlunu tanıdınmı?Külkəmanın düşmənləri darmadağın edən zaman minib çapdığı o at mən idim!Məni xilas edən odur!

Kral sevindiyindən göz yaşlarına boğuldu. Külkəman isə günəş kimi parıldayan zirehli geyimini geydi və qızılı saçlarını çiyninə tökdü. Kral sevincək onu da şəhzadə elan etdi və kiçik qızını ona ərə verdi.

ƏMƏLƏ GÖRƏ QİYMƏT

İsveç nağılı

ir gün bir kəndlinin atı qaçdı. Kəndli onu axtarmağa yola düşdü. Az getdi, çox getdi, gəlib bir meşəyə çıxdı. Meşəni dolaşanda yoluna bir dağ çıxdı. Dağda bir dərə var idi. Kəndli dərəni keçmək istədi, aşagı baxanda orda bir ilan gördü. İlanın quyruğu bir daşın altında qalmış, yerindən tərpənə bilmirdi.

İlan kəndlini səslədi və ona dedi:

-      Məni qurtar, əməlinə görə qiymət alarsan!

Kəndli bir ağac götürdü, daşı tərpətdi və ilanı xilas etdi.

-      Çox sağ ol, - dedi ilan, - indi sən əməlinə görə qiymətini alacaqsan.

Kəndli əmələ görə qiymətin nə olduğunu soruşdu.

-      Bəs sən bilmirsən, bu ki, ölümdür, - deyə ilan cavab verdi.

-      Yobunu hələ yoxlamaq lazımdır, gəl başqalarından soruşaq, - dedi kəndli.

Onlar birlikdə yola düşdülər. Bir ayıya rast gəldilər. Kəndli ayıdan əmələ görə qiymətin nə olduğunu soruşdu, ayı da ölüm olduğunu dedi: - Gördünmü, əmələ görə qiymət – ölümdür! İndi səni yeyəcəm!

Kəndli onu dilə tutdu:

-      Gəl bir az da dolaşaq, bəlkə yenə kimsə qarşımıza çıxar, ondan soruşarıq!

Yollarına davam etdilər, bu dəfə qarşılarına bir canavar çıxdı.

Kəndli canavardan əmələ görə qiymətin nə olduğunu soruşdu.

Canavar cavab verdi:

-      Ölümdür!

-      İndi səni mütləq yeyəcəm!-dedi ilan.

Kəndli xahiş etdi:

-      Gəl bir az da gəzək, başqalarından da soruşaq.

Bir qədər getdikdən sonra bir tülküyə rast gəldilər. Kəndli ondan əmələ görə qiymətin nə olduğunu soruşdu.

Tülkü də başqaları kimi cavab verdi:

-      Ölümdür.

-      Bax indi səni mütləq yeyəcəm! - dedi ilan.

Tülkü bunu eşidib dedi:

-      Yox bir dayan. Əvvəlcə məsələni aydınlaşdırmaq lazımdır. Yaxşısı budur, hər şeyi başdan danışın.

Kəndli sözə başladı:

-      Bilirsənmi, bu ilan bir dərədə uzanmışdı, quyruğu da daşın altında qalmışdı.

Tülkü ona dedi:

-      Gedək, bu hadisənin baş verdiyi yerə baxaq.

Onlar birlikdə geri qayıtdılar.

Tülkü kəndlidən ağacı götürüb daşı qaldırmağı, ilandan isə quyruğunu daşın altına qoymağı və əvvəlki kimi uzanmağı xahiş etdi.Tülkü isə kəndliyə ağacı bir az endirməyi söylədi. Sonra ilandan soruşdu:

-      Hə, necədir, keçən dəfə bundan pis idi?

-      Hə, bundan pis idi, - deyə ilan cavab verdi.

-      Ağacı bir az da endir, - deyə tülkü kəndliyə üzünü tutdu. Sonra isə ilandan soruşdu:

-      Bəs indi necədir, keçən dəfə bundan pis idi?

-      Hə, bundan da pis idi, - deyə ilan yenə də cavab verdi.

-      Ağacı tamam çıxar, - dedi tülkü kəndliyə, sonra ilandan soruşdu:

-      Hə, necədir, keçən dəfə bundan pis idi?

-      Yox, - deyə ilan cavab verdi. - Keçən dəfə bundan yaxşı idi.

Tülkü ona dedi:

-      Bax, indi beləcə uzan! Siz artıq əvəzləşdiniz.

İlan eləcə dərədə uzanıla qaldı, kəndli isə ilanın ona əməlinə görə qiymətini verə bilmədiyi üçün çox sevindi.

SƏNƏT ÖYRƏN

Gürcü nağılı

iri varmış, biri yoxmuş, bir şah və onun gözünün ağı-qarası bir oğlu varmış. Şah qocalmışdı və oğlunu evləndirmək qərarına gəldi. Şahın oğlu dedi:

-     İzn ver, şahlığı gəzib dolanım, qızı özüm seçim!

Şah dedi:

-     İzn sənindir!

Şahzadə yola düşdü. Az gəzdi, çox gəzdi, bütün şəhərləri, kəndləri gəzdi, amma özünə qız seçə bilmədi. Yalnız yoxsul bir kənddə, kəndin lap kənarında, ən kasıb evdə о gözəl bir qız gördü. Qız о qədər gözəl idi ki, aya deyirdi sən çıxma mən çıxım, günə deyirdi sən çıxma mən çıxım! Bir könüldən min könülə о qıza aşiq oldu. Şahzadə ona dedi:

-     Mənə gələrsənmi!

Qız isə soruşdu:

-     De görüm, hansı sənətin sahibisən?

О cavab verdi:

-     Heç bir sənət əlimdən gəlmir, mən şahzadəyəm!

-     Heç bir sənət sahibi deyilsənsə, vay halına! - dedi qız. - Şahzadə olmaq - sənət deyil! Bu gün sən şahsan, sabah yox, onda özünə necə çörək pulu qazanacaqsan? Get bir sənət öyrən, yalnız о zaman sənə gələrəm.

Şahzadə qəm dəryasına qərq oldu. Tez bir zamanda hansı sənətə yiyələnə biləcəyini bilmirdi.Atasının yanına gəldi və əhvalatı ona danışdı:

-     Mən bir qız seçmişəm. Dünyada onun tayı-bərabəri yoxdur. Lakin о mənə gəlməyə razılıq vermədi. "Əvvəlcə, - dedi o, - get bir sənət öyrən!" О qızdan əl çəkə bilmərəm. Gözüm ondan başqasını görmür. Ondan başqası mənə gərək deyil. Kömək edin, bir sənət öyrənim.

Şah bütün sənətkarları hüzuruna çağırdı. Sənətkarlar buyurdular: xarratlar, pinəçilər, dərzilər, bənnalar, ocaqçılar. Şah xarratdan soruşdu:

-     Neçə müddətə oğluma sənətini öyrədə bilərsən?

-     Beş ilə, -deyə xarrat cavab verdi.

-     Eh! Beş ilə о qız ərə gedər, məni о qədər gözləməz, - dedi şahzadə.

О birilərindən soruşdular:

-     Kim şahzadəyə ən qısa müddətə sənət öyrədə bilər?

Pinəçi dedi:

-     Dörd ilə öyrədərəm!

Bənna dedi:

-     Üç ilə öyrədərəm

Ocaqçı dedi:

-     İki ilə öyrədərəm!

Nəhayət bir qoca irəli çıxdı və dedi:

-     Mən keçə basıram və yapıncı düzəldirəm. Üç günə şahzadəyə sənətimi öyrədərəm.

Şahzadə sevindi, yapıncı ustasının yanına getdi. Üç günə keçə basmağı və müxtəlif yapıncılar – atlılar üçün uzun, xovlu yapıncılar, piyadalar üçün qısa, hamar, tikişsiz yapıncılar düzəltməyi öyrəndi.

   Bundan sonra şahzadə qızın yanına yollandı:

-     Yenə niyə gəlmisən? - deyə qız soruşdu.

-     Səni elçiləməyə.

-     Sənət öyrənmisən?

-     Öyrənmişəm: yapıncı düzəldə bilirəm.

-     Bu sənət də yarayar! - dedi qız. - İndi sənə gələrəm!

Onlar evlənib şad-xürrəm yaşamağa başladılar. Çox keçmədən qoca şah dünyasını dəyişdi. Şahzadə şahlıq etməyə başladı. Günlərin bir günü o öz şahlığını gəzmək istədi. Kimin necə yaşadığını, kimin nəyə sevindiyini, kimin nəyə kədərləndiyini, onun barəsində danışılanları öyrənmək istədi. Təğyiri-libas olub yola düzəldi.

Az getdi, düz getdi, gəlib bir şəhərə yetişdi. Acmışdı, yemək istədi. Bir aşxana tapdı, içəri girdi və dedi:

-     Ey xeyirxah insanlar, məni yedizdirin!

Aşxana sahibi onu nəzakətlə qarşıladı, yemək verdi.

Sən demə bunlar adamyeyən quldurlar imiş. Onlar şahı zirzəmiyə yaxın aparıb qapını açdılar.

-     Bu zirzəmidə nə var? - deyə şah soruşdu.

-     Gir, özün bax! - deyə quldurlar onu içəri itələdilər.

-     Şah ətrafına baxındı, gördü ki, zirzəmidə daha üç nəfər var.

-     Siz burda niyə oturmusuz? - deyə şah soruşdu. - Sizi niyə saxlayırlar?

-     Bu  adamyeyən quldurlar bizi öldürüb yeyəcəklər, - deyə əsirlər ona cavab verdi. - Səni də bu aqibət gözləyir.

Şahın canına qorxu düşdü, bilmədi nə etsin.

Quldurlar üç nəfəri öldürdülər. Şahın növbəsi çatdı. Şah adamyeyən quldurlara dedi:

-     Məni öldürməyin! Mən sizə elə yapıncı düzəldərəm ki, onu min tümənə sata bilərsiniz! Onu birbaş şahın gənc arvadının yanına aparın, о sövdələşmədən onu alacaq.

Quldurlar sevindilər. Yun gətirdilər. Şah yapıncı düzəltməyə başladı. Düzəlib qurtardı, ona elə naxışlar vurdu ki, iki göz istəyirdi tamaşasına dursun! Naxışların arasında bu sözləri tikdi:

"Filan şəhərdə, filan evdə, zirzəmidə adamyeyən quldurların əsirliyindəyəm. İki günə kimi köməyimə yetişməsəniz, məni öldürəcəklər".

Bir quldur yapıncını götürdü, çiyninə atıb şəhərə getdi.

Şah sarayına, şahın arvadının yanına apardı, satmaq istədi. Şah arvadı yapıncını nəzərdən keçirməyə başladı: naxışların arasında tikilən sözləri oxudu. Yapıncını min tümənə aldı və qulduru buraxdı. Sonra döyüşçülərini çağırdı, quldurun arxasınca - ərini qurtarmağa yola düşdü. Quldur heç bir şeydən xəbəri olmadan irəlidə, şahın arvadı isə döyüşçülər ilə arxada gedirdi! Gəlib çatdılar. Quldurların evini mühasirəyə aldılar, heç kim qaça bilmədi!

Döyüşçülər evə hücum çəkdilər, bütün quldurları tutub öldürdülər. Zirzəmiyə düşüb şahı azad etdilər və arvadının yanına apardılar.

-     Görürsənmi! - dedi arvadı. - Əgər bu sənəti öyrənməsəydin, sənin şahlığın köməyinə çatmazdı: səni qoyun kimi kəsib yeyəcəkdilər.

-     Haqlısan, - deyə şah cavab verdi, - belə olmasaydı, indi mən sağ qalmazdım! Məni ancaq sənətim xilas etdi!

YARMARKA SƏFƏRİ

Fin nağılı

ünlərin birində Xyolmyolı kəndindən olan kəndlilər şəhərə səfərə çıxdılar. Yol çox uzun idi və onlar bir evdə gecələməli oldular. Atları açıb yedirtdilər, səhərisi gün heç bir şeyi dəyişik salmamaq üçün - Xyolmyolı kəndinin sakinləri çox unutqan idilər, - kirşələrinin dişlərini şəhər tərəfə çevirdilər.

Təsadüfən ordan bir yolçu keçməli oldu. О zarafatla kirşələri geri çevirdi.

Səhər yuxudan oyanan kəndlilər atlarını qoşdular və tələsik yo­la düşdülər.

Az getdilər, çox getdilər, bir xeyli yol qət etdilər. Birdən bir qoca dedi:

-      Вах, biz sanki dünən burdan keçmişik.

-      Yer üzündə bir-birinə bənzəyən yerlər çoxdur, - deyə ona ca­vab

verdilər.

Kəndlilər meşənin içinə girdilər, qoca yenə qışqırdı:

-      Bu kənd necə də bizim kəndimizə bənzəyir!

-      Bütün kəndlər eynidir, - deyə cavab gəldi.

Qoca yenə qışqırdı:

-      Bu mənim evim deyil ki?

-      Sən nə danışırsan? - deyə kimsə güldü. - Sənin evin çox uzaqlarda

qaldı.

Qocanın arvadı isə ərinin səsini eşidib evdən çölə çıxdı.

-      Bu qadın da sanki mənim arvadımdır, - deyə qoca quruyub qaldı.

Qarı onlara yaxınlaşanda hamı başa düşdü ki, doğrudan da gəlib doğma kəndlərinə çıxıblar! Çox təəccüblü iş idi!

XEYİRLİ MƏSLƏHƏTLƏR

Fin nağılı

iri vardı, biri yoxdu, bir yetim oğlan vardi. О çox yoxsul idi, günlərlə ас qalırdı. Bir gün о səyahət etmək fikrinə düşdü. Bəlkə bəxti gətirdi, dolanacaq tapdı. Az getdi, çox getdi, axşama yaxın ac-yalavac, yorğun halda bir meşəyə çatdı. Gördü ki, cələdə bir meşə quşu özünü ora bura çırpır. Oğlan sevindi:

-      İndi bu quşu qızardıb yeyərəm!

Bu vaxt quş insan kimi dilə gəldi:- Xeyirxah yolçu, mənə rəhmin gəlsin, cələdən çıxar.

Oğlanın ürəyi yumşaq idi, о quşu azadlığa buraxdı. Quş qanadlarını çırpdı və dedi:

-      Yaxşılığının əvəzində sənə belə bir məsləhət vermək istəyirəm. Bu

yolla get, böyük bir palıd ağacına rast gələcəksən, ağaca çıx və bütün gecəni ağacda keçir. Sonrasını özün görəcəksən.

Oğlan həmin yolla getdi, ağacı gördü, ona çıxdı, möhkəm bir budaqda özünə yer eləyib oturdu. Birdən oğlan palıd ağacının altında kimlərinsə danışdığını eşitdi. Diqqətlə qulaq asmağa başladı, gördü ki, üç cırtdan söhbət edir.

-      Eşitmisiz? -cırtdanlardan biri dedi. - Kral sarayındakı bağda bulaq

quruyub, amma əvvəllər ordan elə təmiz su axırdı ki! Amma bulağın yaxınlığındakı şam ağacını kəsmək, onun köklərini qazıyıb çıxarmaq kimin ağlına gələr axı, onda bulaqdan yenə də su axacaq.

-      Mən də bir sirr bilirəm, - dedi о biri cırtdan. - Kral meşəliyində

əvvəllər çox sığın olardı, amma indi bir dənə də yoxdur. Amma krа1 bilmir ki, sığınlar bağın qapısından asılmış sığın buynuzlarından qorxurlar. Həmin buynuzları ordan götürsələr, sığınlar dərhal geri qayıdacaqlar.

-      Mənim də bildiyim bir sirr var, - dedi üçüncü cırtdan. -Kralın

gözünün ağı-qarası bircə qızı uzun illərdir ki, xəstə yatır. Heç bir həkim onun dərdinin dərmanını bilmir. Amma onu günəşin doğuşundan əvvəl bağa çıxarsalar və üzünə şeh suyu çiləsələr, şahzadə qız dərhal sağalacaqdır.

Cırtdanlar söhbətlərini bitirib getdilər. Oğlan hər şeyi yadında saxladı, səhər ağacdan düşüb krаl sarayına işə düzəlməyə getdi.

-      Su daşıyan işləyərsənmi? - oğlandan soruşdular. - Biz indi su­yu

saraya uzaqdan gətiririk. Əvvəl bağımızda bir bulaq vardi, amma indi о quruyub.

Oğlan bulağın olduğu yeri nəzərdən keçirdi, yaxınlıqdakı şam ağacını gördü və dedi:

-      Əgər bu ağacı kəssək, köklərini qazıb çıxarsaq, su yenə axacaq.

Ağacı kəsdilər, köklərini qazdılar, yenə də bulaqdan göz yaşı kimi dumduru su axmağa başladı.

Kral oğlanı yanına çağırıb soruşdu:

-      Bəlkə sən sığınları bura qaytarmağın yolunu da bilirsən? Əvvəllər

onlar burda sürü ilə gəzərdilər, amma indi yoxa çıxıblar.

-      Bu çox asandır, əlahəzrət, - deyə oğlan gülümsədi. - Yalnız sığın

buynuzlarını bağın darvazasından çıxarmaq lazımdır. Vəssəlam.

Kral buynuzları darvazadan çıxarmağı əmr etdikdən dərhal sonra sığınlar bağda gəzməyə başladılar.

-      Sən çox xeyirli məsləhətlər verirsən, - kral lütfkarlıqla bildirdi

-      Qızımı da ağır dərddən qurtara bilərsənmi? Gör neçə ildir xəstədir.

-      Şahzadə qızı günəşin doğmasından əvvəl bağa aparın və üzünə şeh

suyu çiləyin, - deyə oğlan təklif etdi. - О zaman qız sağalacaqdır.

Kral qızını bağa apardı, üzünə şeh suyu çilədi qız dərhal sağaldı.

Kral oğlana təşəkkür etmək istədi.

-      Qalıb sarayda yaşa, - dedi o. - Mənim baş məsləhətçim olarsan.

О vaxtdan bəri oğlan sarayda yaşamağa başladı və xoşbəxt ömür sürdü.

QIZIL SAP

Fin nağılı

iri vardı, biri yoxdu, bir qadın vardı Bu qadının bir qızı vardı. Bu qız gözəl ip əyirmək qabiliyyəti ilə bütün mahalda məşhur olmuşdu. Onun əlindən elə zərif saplar çıxırdı ki, hörümçək toru onunla müqayisədə kəndirə bənzəyirdi. Xeyirxah qız isə hər bahar quşlara yun saplar bağışlayardı ki, onlar özlərinə isti yuva qursunlar.

Qızın sehrli əlləri haqqında eşidən krаl atına minib məharətli qıza baxmağa gəldi. Qızın anası çox sevindi və cani-dildən onu tərifləməyə başladı! Qızının əlindən hər iş gəldiyini söylədi. Qızı tərifləyərək elə qızışdı ki, özünü saxlaya bilmədi. Yalandan qızının samandan qızıl sap əyirdiyini də söylədi. Bunu deyən kimi duruxdu, amma artıq gec idi. Kral qıza hazırlaşıb onunla birlində saraya getməyi əmr etdi.

-      Qoy о sarayda krаlın libasları üçün çoxlu qızıl sap əyirsin! - dedi o.

Qızı saraya gətirdilər, bir topa saman verdilər və səhərə qədər bir kələf

qızıl sap əyirməyi buyurdular. Zavallı qız samanı yumşaltmağa çox çalışdı, amma adi samandan qızıl sap necə əyirə bilərdi axı? Tamam ruhdan düşdü, gözlərindən yaşı sel kimi axıtmağa başladı.

Birdən onun otağında hardansa bir cırtdan peyda oldu. Bu cırtdan çox balaca və eybəcər idi. О irişdi və öz köhnә yun əlcəklərini qıza uzatdı.

-      Bu əlcəklərdə, - dedi cırtdan, - sən samandan qızıl sap əyirə bilərsən. Amma onları sənə havayı vermirəm. Əgər üç gün ərzində adımı tapa bilməsən, mənim arvadım olacaqsan.

Qız cavab verməyə macal tapmamış, cırtdan qeyb oldu. Qız əlcəkləri geydi və samandan qızıl sap süzülməyə başladı! Bacarıqlı qız ta axşama kimi çalışdı, parlaq iplik onun ayaqlarının altına süzülürdü. Amma о bu möcüzəyə sevinə bilmirdi. Cırtdanın şərti yadına düşən kimi, ürəyi sıxılırdı. О bu eybəcər cırtdanın arvadı olmaq istəmirdi!

Kral isə qızıl ipliyə baxır, sevindiyindən nə edəcəyini bilmirdi.

-      Belə məharətli qız, - dedi o, - şahzadələrə, krаl sarayında yaşamağa layiqdir.

İki gün kеçdi, iyrənc cırtdanın qıza verdiyi müddət bitirdi. Amma bütün gün çalışan, küçəyə çıxmağa vaxtı olmayan qız onun adını necə öyrənə bilərdi axı? Kimdən soruşacağını da bilmirdi. Qız acı-acı ağlamağa başladı. Bu vaxt pəncərəyə bir arıquşu qondu.

-      Cik-cirik! Cik-cirik! - deyə о cikkildədi. - Gözəl qız, niyə ağlayırsan?

Qız başına gələnləri ona danışdı.

-      Ağlama! - deyə arıquşu cikkildədi. - Sən mənə yuva qurmağa kömək etmisən. Mən də səni qurtaracam.

Quş ona dünən axşam bağçada eybəcər cırtdanı gördüyünü söylədi. О bir ayağı üstə hoppanaraq fırlanır, hərlənir və bu nəğməni oxuyurdu:

-      Mənim adım Almazverməzdir!

О qız çox düşünsə də

Adımı tapa bilməz!

Gün gələr, gözəl qız

Mənim arvadım olar!

Arıquşu uçub getdi, qız isə gözlərini sildi, gülümsədi və cırtdanın gəlişini gözləməyə başladı. Cırtdan yenə də hardansa peyda oldu, sevincək soruşdu:

-      Əlcəklərim sənə kömək oldu?

-      Çox sağ ol, - deyə qız cavab verdi, - onlar doğrudan da sehrlidirlər.

Bax, gör bu üç günə nə qədər qızıl iplik əyirmişəm!

Cırtdan bərkdən irişdi.

-      Mən, - dedi o, - öz vədimi yerinə yetirdim. İndi sənin növbəndir. De görüm mənim adım nədir?

Qız şən qəhqəhə çəkdi.

-      Burda çətin nə var ki, - deyə о cavab verdi. - Bu çox sadədir. Sənin adın Almazverməzdir!

Cırtdan yerində donub qaldı. Üzü qaraldı, gözləri qəzəblə parıldadı. Amma nə etməli, söz danışıqdan keçər! Eybəcər cırtdan dabanları üstə fırlanıb qeyb oldu. İzi tozu da qalmadı. Heç əlcəklərini də götürmədi.

Kral da öz vədini unutmamışdı. О qızı öz oğluna aldı. Toyda krаl qızıl saplarla bəzədilmiş par-par parıldayan bahalı libas geymişdi.

DƏLƏ VƏ OVÇULAR

Fin nağılı

iri vardı, biri yoxdu bir dələ, onun dörd balası vardı. Onlar sakitcə öz yuvalarında oturmuşdular, birdən itin hürməsini eşitdilər. Səs getdikcə yaxınlaşırdı. Deyəsən meşədə ovçu peyda olmuşdu. Dələ balaları qorxdular, ana dələ isə deyirdi:

-      Gələnin necə ovçu olmasına baxmaq lazımdır. Bəlkə heç ondan qorxmağına dəyməz. Baxın görün, görkəmi necədir?

Dələlər başlarını koğuşdan çıxarıb aşağı nəzər yetirdilər və güldülər:

-      О çox qəribədir! Əməlli-başlı geyinib keçinib, başında lələkli şlyapa,

ayaqlarında cilalanmış çəkməlәr var. Silahına da qızıl kimi parıldayan mis bəzəklər vurulub. İtə də deyəsən yaxşı baxırlar, dərisi parıldayır.

-      Onda qorxmaq lazım deyil, rahat yatın, - deyə dələ qərar verdi, belə ovçu bizi tapa bilməz.

Həqiqətən də, ovçu bir xeyli dayanıb gözlədikdən sonra iti ilə meşənin dərinliyinə doğru getməyə başladı.

-      Boş ağacdır, - dedi о öz-özünə, - orda dələ-filan yoxdur.

Ertəsi gün daha bir ovçu dələ yuvası olan ağaca tərəf gəldi.Tənbəlcəsinə baltasının sapı ilə ağacın gövdəsinə vurdu, iti isə bir-iki ağız hürdü.

-      Balalarım, baxın görüm nə ovçudur elə bura təşrif buyuran? -deyə dələ buyurdu.

-      Ovçunun əynində bahalı geyim var, silahı da möhkəmdir, iti isə

piylidir, görünür çox yedirilir, dərisi parpar-parıldayır.

-      Qorxulu bir şey yoxdur, rahat yatın, - dedi dələ, - bu ovçular

fərasətsizdirlər, onlar bizi tapa bilməzlər.

Ovçu az gözlədi, çox gözlədi, sonra itini də götürüb getdi.

Üçüncü gün ağacın yanında yenə də bir it hürməyə başladı.

Dələ balaları başlarını oğuşdan çıxarıb dedilər:

-      Ovçunun geyimi və tüfəngi çox köhnədir, iti isə qayışbaldırdır. Özü də çox cəlddir, ağacımızın yanından əl çəkmir.

Dələ narahat olmağa başladı, balalarını tələsdirməyə başladı: - Bu nə müsibətdir biz düşdük! Bu ki, əsl ovçudur! Tez burdan qaçmalıyıq!

Dələlər hoppanıb hərə bir tərəfə qaçdı, bu minvalla da canlarını ovçunun əlindən qurtardılar.

DAYƏ TÜLKÜ

Fin nağılı

ir gün ayı öz balaları üçün dayə axtarmağa getdi. Meşədə az dolaşdı, çox dolaşdı, canavara rast gəldi.

-      Babacan, yolun haradır? - deyə canavar soruşdu.

-      Balalarıma dayə axtarmağa gedirəm, - deyə ayı donquldadı.

-      Məni dayə götür, - canavar mırıldadı.

-      Sən oxuya bilirsən? - deyə ayı maraqlandı.

-      Əlbəttə bilirəm, - dedi canavar və ulamağa başladı: U-u-u! U-u-u!

-      Səndən dayə çıxmaz, çox pis oxuyursan, - dedi ayı və yoluna davam etdi.

Qarşısına bir dovşan çıxdı.

-      Babacan, yolun haradır?

-      Balalarıma dayə axtarmağa gedirəm.

-      Məni dayə götür.

-      Sən oxuya bilirsən?

-      Pu-pu, pu-pu, pu-pu!

-      Səndən dayə çıxmaz, çox pis oxuyursan, - dedi ayı və ayaqlarını sürüyə-sürüyə yoluna davam etdi.

Qarşısına bir tülkü çıxdı.

-      Babacan, yolun haradır?

-      Balalarıma dayə axtarmağa gedirəm.

-      Məni dayə götür.

-      Sən oxuya bilirsən?

-      Elə mən bacarıram da, - deyə tülkü öyündü və nəvazişlə oxumağa başladı:

Laylay beşiyim laylay,

Evim eşiyim laylay!

-      Səni dayə götürürəm, sən çox gözəl oxuyursan, - deyə ayı riqqətə

gəldi və tülkünü evinə apardı.

Ertəsi gün ayı meşəyə ova getdi, tülkü isə bir iş görmək istəmirdi, ayı balalarını yedirtmədi, üst-başlarını təmizləmədi.

Axşam evə qayıdan ayı soruşdu:

-      Balalarıma yaxşı baxmısan?

-      Bütün gün onlara mahnı oxumuşam, - deyə tülkü cavab verdi. Ayı elə yorulmuşdu ki, daha heç nə soruşmadı.

¾   Səhərisi ayı yenə də meşəyə ova getdi. Tülkünün isə ayı balaları heç

vecinə də deyildi. Ayı balaları bütün gün ac və natəmiz dolaşırdılar.

Ayı axşam evə qayıtdı, gördü ki, balaları ağlayır, уеmәk istəyirlər. Bunu görən ayı qəzəblənib tülkünün payını vermək istəyirdi ki, hiyləgər tülkü bir sıçrayışla küçəyə, ordan da quyruğunu уellәуәrәk meşəyə qaçdı.

AĞILSIZ РEYKKO

Fin nağılı

ox qədim zamanlarda Реуkkо adlı troll yaşardı. Heç kim onun hardan gəldiyini bilmirdi. Biri deyirdi Реуkkо dənizlər sahibəsi Vellamo, meşələr şahı Tapio kimi təbiətin hakimidir, digərləri Реуkkоnun adi insan olduğunu və meşədə yaşadığını söyləyirdilər. Bir sözlə, heç kim onun haqda əməlli-başlı bir söz deyə bilmirdi. Yalnız bir şey məlum idi: Реуkkо ən ucaboylu kişilərdən daha hündür və qüvvətli idi, üzü saqqallı, saçları pırtlaşıq, əl-ayağı sanki yonulmamış kötük kimi idi.

Реуkkо qoca, varlı və ağılsız idi. Belə deyirdilər.

Реуkkо kəndə gəlməyinə bənd idi. Kənd sakinləri dərhal onu ələ salmağa başlayırdılar. Hamıdan da əvvəl gənc Matti.

Bir gün Реуkkо kəndə gəldi və Matti ilə buxarxanada ondan daha çox otura biləcəyi və ən уüksәk hərarətə dözəcəyi barədə mübahisəyə girişdi. Belə də etdilər, buxarxanaya getdilər.

Matti hamamın divarında bir dəlik açdı və xəlvəti küçəyə boylandı.

Реуkkо bir yandan daşları qızdırır, üstünə qaynar su tökürdü. Soba sanki yüz pişik təki fışıldayır, Matti də hey buxarı artırmağı xahiş edirdi. Ona nə vardı ki! Divardaki dəliyin yanında durub təmiz hava udurdu!

Реуkkо buxara dözə bilmədi və küçəyə qaçdı. Hamamın altına yanan bir kösöv atdı. Hamam alışdı və göz qırpımında yanıb külə çevrildi, yalnız soba sağ-salamat dururdu.

Matti isə divarda açdığı dəlikdən çölə çıxdı və yanğından xilas

oldu.

Ertəsi gün Matti kənd sakinləri ilə birlikdə yanğın yerinə gəldi və orda Реуkkonu gördü.

-      Dünən axşam yaxşı tərlədin? - deyə Реуkkо acıqlandı.

-      Hardan! - deyə Matti qımışdı. - Sən hamamı yaxşı qızdıra bilmədin, heç buxar yox idi, tamam dondum.

Matti və Реуkkо bir qış günündə yenidən qarşılaşdılar və təzədən tutuşdular.

-      Qış çox sərt keçir, - deyə Реykkо donquldadı.

-      Doğrudan? - deyə Matti təəccübləndi.

-      Əlbəttə! Belə şaxtada heç bir iş görmək olmaz.

-      Yox bir! Elə şaxta yoxdur ki, ona dözə bilməyim! Mərc gəlirsən?

-      Gəlirəm! - deyə Реуkkо sevindi, özü isə buz kimi şaxtanı və küləyi Mattinin üstünə saldı.

Matti dişlərini bir-birinə sıxıb baltasını qaldırdı, kötükləri bir göz qırpımında oduna çevirdi!

Реуkkonun soyuqdan dişi-dişinin üstünə düşmürdü, soyuqdan özünü necə xilas edə biləcəyini bilmirdi.

-      Şaxta çox sərt deyil ki? - deyə о soruşdu.

-      Bəlkə də sərtdir, amma külək yaxşıca qızdırır, - deyə Matti biclik

işlətdi.

Реуkkо mat qalmışdı, xeyir ola Mattiyə istidir?

Реуkkо küləyi, şaxtanı dayandırdı, onsuz da bir işə yaramırdılar. Yenə Matti ona qalib gəlmişdi.

О zaman Реуkkо Mattini hoppanmaqda yarışmağa çağırdı - kim yerə daha çox bata bilər. Matti razılaşdı, gəl qayadan hoppanaq. Özü isə gecədən dağın ətəyində dərin bir quyu qazıdı, onu çır-çırpı ilə doldurdu, üstünü iynəyarpaq ağacın budaqları ilə örtdü.

Səhər onlar qayanın kәnarınа gəldilər, hoppanmağa hazırlaşdılar. Реуkkо hoppandı, dizinə qədər torpağa batdı. Matti hoppandı, tamam yoxa çıxdı, heç başı da görünmürdü. Matti quyudan çıxana kimi Реуkkоnun təəccübdən ağzı açıla qalmışdı.

-      Sən deyəsən cadugərsən, - deyə Реуkkо ah çəkdi, - yoxsa yerin

dərinliyinə necə girə bilərdin?

-      Mən cadugər deyiləm, - dedi Matti, - mən əsl kişiyəm, özü də

səndən qat-qat ağıllı və zirək kişi!

HƏR KƏS ÖZ PAYINI ALDI

Eston nağılı

ünlərin bir günü yoxsul bir qoca yolla gedirdi. Axşamçağı idi, qaş qaralırdı.

Qoca ən yaxın evə gedib gecələməyə yer axtarmaq istədi. Böyük bir evin pəncərəsini döydü:

-     Mənə gecələməyə yer verə bilərsiniz?

Evdən varlı-hallı ev sahibəsi çıxdı və qocanı о ki var danlamağa, üstünə qışqırmağa başladı. - İndi, - dedi o, - itləri zəncirdən açıb üstünə qısqırdacam! Onda görərsən gecələmək üçün yer necə olur! Rədd ol burdan!

Yolçu yoluna davam etdi. Qarşısına kasıb bir ev çıxdı. Qoca pənəcərəni döydü və dedi:

-     Ay ev sahibi, bircə gecəliyə mənə qalmağa yer verin!

-     Gəlin, girin içəri! - deyə ev sahibəsi onu gülərüzlə qarşıladı. Gecəni qal, amma incimə, bizim evimiz çox darısqaldır, özü də çox səs-küylüdür.

Qoca içəri girdi və gördü ev çox kasıbdır. Evdə çoxlu uşaq var idi. Hamısının da əyin-başı yırtıq-sökükdür.

-     Niyə uşaqların paltarları belə yırtıq-sökükdür? -deyə qoca soruşdu. - Niyə onlara təzə əyin-baş tikmirsən?

-     Eh, hardandı? - deyə qadın cavab verdi. - Ərim ölüb, uşaqları təkbaşıma böyüdürəm. Onlara təzə paltar çatdıra bilmirəm! Heç çörək almağa da pulumuz yoxdur.

Yolçu qadına qulaq asdı, amma bir söz demədi. Ev sahibəsi süfrə açdı, qonağı süfrəyə çağırdı:

-     Gəl, sən də bizimlə ye!

-     Yox, - dedi yolçu, - istəmirəm. Mən toxam, bir az var yemişəm.

О öz dağarcığını açdı, ordan yeməli şeylər çıxardıb uşaqlara verdi. Sonra yerinə girib yatdı.

Səhər tezdən qoca oyandı, ev sahibəsinə gecələməyə yer verdiyi üçün təşəkkür etdi və sağollaşaraq dedi:

-     Səhər tezdən nə işlə məşğul olsan axşama qədər о işi görəcəksən!

Qadın qocanın sözlərini başa düşmədi və onlara fikir vermədi. О qocanı yola saldı, evə qayıtdı və düşündü: "Hətta bu yoxsul qoca da mənim uşaqlarımın əyin-başlarının töküldüyünü deyirsə, gör başqaları nə deyir!"

Bunu düşünərək kətan parçanın qalıqlarından heç olmasa bir köynək tikməyə qərar verdi. Varlı qonşusunun yanına gedib ondan parçanı ölçmək üçün bir arşın istədi. Bilmək istəyirdi ki, parçanın qalıqlarından köynək çıxar ya yox?

Yoxsul qadın qonşudan arşını alıb evinə qayıtdı və anbara getdi.

Rəfdən parçanın qalığını götürdü və onu ölçməyə başladı. Qadın ölçür, parça isə hey uzanırdı, sonu-bucağı görünmürdü. Bütün gün о parçanı ölçdü və yalnız gecə yarısı ölçüb qurtardı.

İndi bu parça nəinki onun özünə və bütün uşaqlarına əyin-baş tikməyə ömürlərinin axırına kimi çatardı!

"Sən demə səhər qoca bunu deyirmiş!" - qadın səhərki sözlərin mənasını yalnız indi anladı.

Axşam qadın arşını varlı qonşusuna qaytardı və qocanın bir sözü ilə bir anbar parçaya necə sahib olduğunu gizlətmədən danışdı.

"Ah, nahaq mən bu yolçunu gecələməyə buraxmadım!" - deyə varlı qadın fikirləşdi və qışqırdı:

-     Ey, muzdur! Tez atı qoş! О dilənçinin dalınca get! Nəyin bahasına olursa-olsun onu bura gətir!

Yoxsullara simiclik etmədən kömək etmək lazımdır! Mən bunu həmişə demişəm!

Muzdur dərhal qoca yolçunu axtarmağa yola düşdü. Yalnız səhərisi gün ona çatdı. Amma qoca qayıtmaq istəmirdi.

-     Gəlməsən, vay halıma! Xanım məni qovacaq, maaşımı da verməyəcək!

-     Qəm yemə, oğlan! - dedi qoca. - Qoy sən deyən olsun, gedək!

Arabaya oturub geri qayıtdı.

Varlı qadın darvazanın yanmda durub səbirsizliklə onların yolunu gözləyirdi. Qocanı təzimlərlə, gülərüzlə qarşıladı, evə apardı, yedirtdi, içirtdi, yumşaq yorğan-döşək saldı:

-     Uzan, babacan, dincəl!

Qoca varlı qadının evində üç gün qaldı. Yeyib içir, yatır, qəlyan çəkirdi. Ev sahibəsi onu ləziz təamlara qonaq edir, nəvazişli sözlər deyir, özü isə ürəyində acıqlanır, fikirləşirdi: "Bu qoca qanmaz burdan nə vaxt rədd olacaq!"

Amma qocanı qovmağa cürət etmir, qorxurdu: qovsa, bütün əzab-əziyyəti hədərə gedəcəkdi.

Dördüncü gün, qadının sevincinin həddi-hüdudu yox idi, axı qoca getməyə hazırlaşırdı. Varlı qadın onu yola salmaq istədi. Qoca darvazaya tərəf gedir, susurdu. Darvazadan çıxanda da bir söz demədi. Varlı qadın dözmədi və dedi:

-     De görüm, bu gün nə işlə məşğul olum?

Yolçu ona nəzər saldı və dedi:

-     Səhər tezdən nə işlə məşğul olsan axşama qədər о işi görəcəksən!

Qadın tez evə qaçdı, parçanı ölçmək üçün arşını qapdı. Birdən о bərkdən asqırdı, elə bərkdən ki, həyətdəki toyuq-cücə qorxudan pərən-pərən düşdü.

Bu minvalla о axşama kimi dayanmadan asqırdı:

-     Ap-çhi! Ap-çhi! Ap-çhi!

Nə yemək yeyir, nə su içir, nə də suallara cavab verə bilirdi. Ancaq bu səs eşidilirdi:

-     Ap-çhi! Ap-çhi! Ap-çhi!

Yalnız günəş batandan, qaş qaralandan sonra onun asqırmağı kəsildi.