SEYİD ƏZİM ŞİRVANİ

MƏKTƏBLİ İLƏ MÜƏLLİMİN ƏHVALATI

Bir uşaq incimişdi məktəbdən,

Dedi: - Ey xaliqi-zəminü-zəmən,

Bir ölüm ver bizim bu ustadə,

Ta olum məktəbindən azadə!

Bir doyunca gedim gəzim baği,

Həm edim baği seyr, həm daği.

Bu duanı eşitdi mollası,

Dedi: - Oğlum, bunun nə mənası?

Mən əgər rehlət etsəm-üqbayə,

Qoyar atan özgə bir mollayə.

Atanın mərgin istə, ey nadan,

Qalasan ta yetimü sergərdan...

SEYİD ƏZİM ŞİRVANİ

MƏKTUBLARDAN SƏTİRLƏR

Günü gündən zəlilü xar oluruq,

Möhnətü qüssəyə düçar oluruq.

Bu qədər dərd kim olur hadis,

Ona bielmlik olur bais.

Bir bəladır bu dərdi-nadani,

Ki onun elm olubdu dərmani.

Elmsiz kimsənə hünərsizdir,

Elmi-bitərbiyət səmərsizdir.

Tərbiyət mayeyi səadətdir.

Tərbiyət şəxsə malü dövlətdir.

Elmdir baisi-tərəqqiyi-tam,

Alimə tay deyil güruhi-əvam.

Seyid Əzim Şirvani

DӘVӘ İLӘ EŞŞӘYİN YOL GETMӘSİ

Bir dәvә bir uzunqulaq ilә,

Yol gedirdilәr çox damağ ilә.

Çatdılar bir çayın qırağinә,

Dәydi bu eşşәyin damağinә.

Dəvənin çünki su belindən idi,

Çağırıb ol uzunqulağı dedi:

¾   Qorxma, gәl sәn dә, ey rәvani-tәnim,

Su belimdәn deyil yuxarı mәnim.

Verdi eşşәk cavab ona:-Ey yar,

O belindәn sәnin olan әnһar,

Daxil olsam mәnim başımdan aşar...

Seyid Əzim Şirvani

DӘVӘ VӘ BALASI

Azim olmuşdu karvani-әrәb,

Bir şütürbeççә çәkdi rәncü tәәb.

Çün yoruldu o nazәnin rәftar,

Öz anasinә eylәdi izһar,

Dedi:-«Ey madәri-qәviәndam!

Bir zaman yatgilәn, tutaq aram.

Bu nә söyrü, bu nә sәyaһәtdir,

Nә mәşәqqәt, bu nә mәrarәtdir?

Gәlmisәn dağlar üstә cövlanә,

Düşmüsәn Qeys tәk biyabanә».

Dedi:-«Ey tifli-şirxar, mәgәr,

İxtiyarımladır bu seyrü-sәfәr?

Olsa idim bir ixtiyar içrә,

Çәkmәz idim yükü qәtar içrә.

Saribanın әlindә oldu mәһar,

Hәr tәrәf çәksә eylәrәm rәftar.

Gәrçi mәndәn tapır bu fel südür,

Mәnәm alәmdә faili-mәcbur.

Gedirәm әldә bu mәһarım yox,

Öz әlimdә bir ixtiyarım yox...»

Seyid Əzim Şirvani

AYI VӘ SİÇAN

Bir ayı yatmış idi raһәtlә,

Uzanıb xeyli istiraһәtlә.

Bir siçan ayı üstә etdi güzar,

Oldu ol ayı xabidәn bidar.

Әl atıb muşu eylәdi nәxcir,

Durdu yalvarmağa ona o fәqir.

Dedi kim:-«Sәn mәni gәl eylә rәһa,

Yer düşәr eylәrәm әvәz peyda.»-

Ayı güldü, onu rәһa qıldı.

Siçanın mәtlәbin rәva qıldı.

Bir zaman ovçu qurmuş idi dam,

Düşdü dam içrә ol qәviәndam.

Nә qәdәr zur qıldı ol mәğrur,

Dami qırmaqlıq olmadı mәqdur.

Bağırıb nalәvü fәğan etdi,

Göz yaşın seyl tәk rәvan etdi.

Ayının nalәsin eşitdi siçan,

Bildi kim, dami-dәrdәdir.piyçan,

Gәldi kәsdi dişilә ol dami,

Ayıya eylәdi sәrәncami.

Dedi kim ayı:-«Qalmadım qәmdә,

Yaxşılıq itmәz imiş alәmdә!»

Seyid Əzim Şirvani

ASLAN VӘ İKİ ÖKÜZ

Bir çәragaһ içindә iki öküz

Otlayırlardı şad gecә-gündüz.

Nagәһ onlara bir qәvi aslan,

Eylәdi һәmlә sәxt seyһәkünan.

Çün öküzlәr görüb o әһvalı,

Oldular fikri-xәsmdәn һali,

Verdilәr dal-dala o һeyvanlar,

Qıldı buynuzlarilә cövlanlar.

İttifaq eylәyib diliranә,

Durdular kim müqabil aslanә.

Gördü aslan çü surәti-kari,

Bildi ki, һәmlәsi deyil kari.

Gördü aslan ki, yox işindә zәfәr,

Oldu rubәһmisal һiylәtgәr.

Hiylә fikrilә ol qәvisovlәt,

Öküzün eylәdi birin dəvət.

Dedi:-Ey gavi xoşәlәf, һәrgaһ

Edәsәn ol rәfiqdәn ikraһ,

Sәnә minbəd etmәrәm azar,

Olusan һәr çәmәndә bәrxurdar.

Sәnә verrәm һamı әlәfzarı,

Görmәsәn bir dirәndә azarı.

Olusan daima pәnaһımda,

Dәrgәһi-әrşi-intibaһımda.

O qәdәr vәsf edib özün satdı,

Axır ol binәvanı aldatdı.

Onları bir-birindәn etdi cüda,

Oldu aslanә müddәa peyda.

Onların parә qıldı əzasın...

Ey gözüm nuru, anla mənasın!

Әgәr olsaydı ittifaqlәri

Ki, olar görmәz idi bu xәtәri.

Xaһ rus әһli olsa, xaһ firәng,

Vәtәn әһlilә olgilәn yekrәng,

İttiһad eylә, ittifaq eylә,

Üzünü һәr mәkanda ağ eylә.

QASIM BƏY ZAKİR

DƏVƏ VƏ EŞŞƏK

Karvanda bir dəvə, bir də bir eşşək,

Yorğun düşmüşdülər mənim yabım tək.

Sahibləri çulun, alığın soydu,

Apara bilməyib, yol üstə qoydu.

Basəfa yer idi, ələfzar idi,

Türfə-türfə nəbatatı var idi.

Yedilər, içdilər bir neçə müddət,

Apardılar ləzzət, sürdülər vəhdət.

Xilas olub rənci-bəni adəmdən,

Zülmi-peydər-peydən, cövri sitəmdən,

Ol qədər kökəldi hər iki heyvan,

Guya ki, hər biri kuhi-Bağrıqan.

Sağrısında, yəlpiyində ət qat-qat,

Dönübən qaşına bilməzdi heyhat.

Bir gün eşşək dedi: - Ey dəvə qardaş,

İstərsən savaşma, istərsən savaş,

Xatirimə düşüb ahəngi-taze,

Xahişim var qalxım şuri-şahnazə,

Havayi-zövq ilə bir neçə əfrad,

Oxuyum sövt ilə, hərçi badə-bad.

Dəvə dedi: - Bu nə sözdür, ay əhməq,

Müsəmma imişsən isminə, əlhəqq.

Güclən qurtarmışıq rəncü təəbdən,

Növi-bəşər eylədiyi qəzəbdən.

Ötüb-keçən əgər eşidə səsin,

OI qədər yük çatar, kəsilər səsin.

Əmanət, əmanət, keç bu sevdadən,

Bihudə fikirdən, əbəs binadən...

Eyləməyib pəndi-dəvəni qəbul,

Qulağın şəkləyib xəri-biüsul,

Bir nov anqırmaq qoydu ki, bara,

Səsi düşdü səhralara, dağlara.

İttifaq yol ilə keçirdi karvan,

Eşidib çarvadar dağıldı hər yan.

O kolu, bu kolu basıb tapdılar,

Sevinə-sevinə minib çapdılar.

Hər birinə bir ağır yük çatdılar,

Bizləyə-bizləyə köçə qatdılar...

QASIM BƏY ZAKİR

ASLAN, QURD VӘ ÇAQQAL

Görmüşәm nüsxәdә bir türfә misal,

Әyyami-sabiqdә bir qurd, bir çaqqal,

Şiri-jәyan ilә tutmuşdu ülfәt,

Yedilәr, içdilәr bir neçә müddәt.

Tәqdiri-qәzadan üç gün, üç gecә,

Ov keçmәdi әlә, oldusa necә.

Aqibәt tapdılar sәbaһә yavuq

Bir qoyun, bir quzu, bir dә bir toyuq.

Qalib olmuş idi şirә iştәһa,

Qurda dedi:-«Bölgü sәnindi, durma,

Tәqsim eylә, olaq yemәyә mәşğul».

 Anlamayıb fikrin kürki-biüsul,

Dedi:-«Ey sәrvәr, cәnabi-bari,

Öz әlilә göydә bölüb bulari.

Qoyun sәnin, quzu mәnim, çaqqalә

Göndәrib toyuğu xaliq nәvalә».

Gәlmәdi bu sözlәr şirin xoşuna,

Bir tapança saldı qurdun başına.

İki gözü ol biçarə fəqirin,

Çıxıb yerə düşdü zərbindən şirin.

Ondan sonra üzün tutub çəqqalə

Dedi:-“Oldu bölgü sənə həvalə.

Qismət eylə, məlum olsun əməlin,

Eşitmişəm vardır bölgüdə əlin”.

Çaqqal zərbi-dəsti-şiri görmüşdü,

Annamışdı karı, rəyin bilmişdi.

Dedi:-“Ata-baba bölgü bizimdi,

Sən gedib naəhlə buyurdun indi.

Eylə qismət edim qəniməti mən,

Ta ruzi-qiyamət deyəsən əhsən!

O ki qoyun padşahın naharı,

Quzunu saxlarıq axşam iftarı.

Toyuq da sabahın qəlyanaltına,

Əlbəttə ki, xaliq yetirir yenə”.

Şir dedi:-“Afərin sənə ey pürfən,

Bu bölgünü kimdən öyrənibsən sən?”

Dedi:-“Mən bilməzdim binadan, başdan,

Öyrəndim o gözü çıxan qardaşdan”.

Böyük əgər deyə gündüzə gecə,

De ki, göydə ulduz səyrişir necə!

Gündüz hesab etsə əgər gecəni,

Söylə ki, yandırır afitab məni...

QASIM BƏY ZAKİR

TÜLKÜ VƏ QURD

Bir rubəhi-kühənsalə gedirdi,

Qismət üçün seyri-aləm edirdi

Obadan kənara gördü, ittifaq,

Atıblar səhrayə bir dünbeyi-çağ.

Diqqət ilə baxıb, tələni seçdi,

Yavuğa düşməyib, uzaqdan keçdi.

Gəzər ikən oldu bir qurda düçar,

Dedi:- Filan yerdə yaxşı tömə var...

Biçarəni çəkə-çəkə gətirdi,

Bir azca qalmışdı quyruğu gördi.

Dedi:- “ Təəccübəm, sən belə şeyə,

Düçar oldun, özün yemədin niyə?”

Dedi:- “Boynumda var qəza orucum,

Tutmuşam ki, saqit ola borcum”.

Soxuldu quyruğu yerdən götürə,

Neçə gündü naharsızdı, ötürə.

Qurdun ayağına tələ oldu bənd,

O yana, bu yana tullandı hərçənd,

Nə qədər güc vurdu götürmədi əl,

Kəsilib əlacı, qaldı məətəl.

Tülkünün əlinə düşdü girəvə,

Quyruğu yeyirdi çox sevə-sevə.

Dedi:- “Sən deyirdin orucam bayaq,

Nədəndir yeyirsən indi bu sayaq?”

Dedi:-“Oruc idim, amma bu axşam,

Təzə ayı görüb, etmişəm bayram”.

Hiylәsinә o pürfәnin inandı,

-      Bәs mәnim bayramım,-dedi,-һaçandı?

-      Sәnin dә bayramın saһibi-tәlә

Gәlәndәdir,-dedi,-tәlәsmә һәlә.

Hәr kimsәdә ola әqlü fәһmü huş,

Bu mәsәli qoy etmәsin fәramuş:

Әvvәl gәrәk suyu yoxlasın möһkәm,

Boylayandan sonra soyunsun adәm.

Nәinki etmәyib fikir, әndişә,

Sala canavartәk özünü işә...

MiRZƏ ƏLƏKBƏR SABİR

UŞAQ VƏ BUZ

Dərsə gеdən bir uşаq,

Çıхdı buz üstə qоçаq;

Sürüşdü birdən-birə,

Düşdü üz üstə yеrə.

Durdu uşаq nеylədi?

Buzа bеlə söylədi:

“Sən nə yаmаnsаn, а buz?

Аdаm yıхаnsаn, а buz!

Аz qаlıb ömrün sənin,

Yаz gələr, аrtаr qəmin,

Əriyib suyа dönərsən,

Ахıb çаyа gеdərsən!”