SAMUİL MARŞAK

Qəfəsə salınmış balalar

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

PƏLƏNG BALASI

Ey, gəlməyin yaxına –

Mən pişik deyiləm, ha!..

FİL

Başmaq verdilər ona –

Geyinsin ayağına.

Dedi: - Balacadı bunlar,

Həm də,

Dörd ayağım var!

ZÜRAFƏ

Əyilib asanca dərir

Uşaqlar çiçəkləri.

Bəs zürafə neyləsin,

Gülü necə iyləsin?

DƏVƏ BALASI

Köşək, ac qalıbsan yenə,

Yazıq sənin gününə.

İki vedrə yem veriblər,

Onu sənə çox görüblər.

DƏVƏQUŞU BALASI

Dəvəquşu balasıyam,

Belə - məğrur qalasıyam.

Qəzəblənsəm,

Düşmənimi ayaqlayıb

Hayıfımı alasıyam.

Qorxsam - qaça bilirəm,

Boynumu əyib qabağa.

Nə səsim var oxumağa,

Nə də uça bilirəm.

ZEBRLƏR

Afrikalı atlara bax,

Üstü-başı zolaq-zolaq.

Gizlənqaç oynasmlar –

Çəmənlikdə otlara bax!

Şagird dəftəri sayaq,

Cızıq-cızıq zebrə bax!

Ayağından başınacan

Yazıq-yazıq Zebrə bax!

AĞ AYILAR

Hovuzda hey gəzirəm,

Qardaşımla üzürəm.

Su sərindi.

Deyirlər

Tez-tez təzələyirlər.

Üzək, suyu yara-yara

Bu divardan о divara!

Qardaş, yatıbsan? – Oyan,

Pəncəmi əzdin, dayan!..

BAYQUŞLAR

Bapbalaca bayquşlar

Düzülüb qatar-qatar.

Oyaq olanda,

Ayıq olanda

Yem yeyir onlar.

Yumru gözünü

Hey döyür onlar.

QU QUŞU BALASI

Yazıq titrəyir necə:

Üstü-başı sudur, su!

Göldən çıxıb indicə,

Dəsmal verin, qurunsun.

ESKIMOS İTİ

Nə yazıblar,

Qulaq as:

"Yaxına gəlmək olmaz!"

Sən bu sözə inanma,

Lap yaxın gəl yanıma!

Xəbərim yox heç nədən –

Niyə qəfəsdəyəm mən?

SAMUİL MARŞAK

Nəzakət dərsi

 (Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Beş-altı yaşlı ayını

Öyrətdilər bala-bala –

Bəlkə о da "adam" ola: -

Yaxşı-yaxşı qulaq as!

Qonaqlıqda Olmaz

Nə çığırmaq, nə bağırmaq.

Tanışları görən tək

Tezcə baş əyəsən gərək;

Çıxarasan papağmı,

Yeriyəndə heç kəsin

Əzməyəsən ayağını,

Birələri qapmayasan,

Dörd ayaqla çapmayasan!..

Marçıldatma ağzını,

Əsnəməkdən gözünü çək!

Əsnəyəndə pəncəni

Ağzına tutasan gərək!

Üzüyola mehriban ol,

Yolu kəsmə, söz qanan ol,

Qocalara hörmət elə;

Hərdən ayı nənəni də

Dumanda, şaxtada, çəndə

Evə ötür gülər üzlə.

Hə... ayıya bax, beləcə

Dərs verdilər gündüz, gecə.

Dərsin xeyri olmadı,

Ayı lələ ayılıqdan qalmadı.

Qonşulara - ayılara,

Tülkülərə baş əydi,

Tanışları görən tək

Yer verərək,

Üstəlik,

Çıxardı papağını,

Tanış olmayanların

Tapdadı ayağını.

Harda aşdı –

Orda başdı,

Ot-əncəri tapdaladı,

Başına min oyun açdı.

Metrolarda harın-harın

Hara gəldi atlanırdı.

Qocaların, qarılarm

Qabırğası çatlayırdı.

Beş-altı yaşlı ayını

Öyrətdilər, bax beləcə,

Əbəs yerə gündüz-gecə -

Dərsin xeyri olmadı,

Ayı lələ ayılıqdan qalmadı.

SAMUİL MARŞAK

Karusel

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Nəhəng çadır altında

Dalbadal atlar keçir,

Qızıl yüyənlər keçir,

Qızıl qanadlar keçir.

Qızlar xizək üstündə,

Oğlanlar at üstündə,

Xizəyi qovhaqovda,

О qızların qəsdində.

Naxış-naxış xizəklər

Işıldar işım-işım.

Oğlanların atları –

Bozumtul, ya qaraşın.

-     Qamçılayıb atları

-     Xizəklərə çatarıq!

-     Vurmayın atları, siz,

-     Yox... çata bilməzsiniz!

Rəngbərəng fanarların

Altında cıdıra bax!

İgidlər qovhaqovda,

Titrəyən çadıra bax!

Evlər necə fırlanar,

Keçə-keçə fırlanar –

Coşqun seldi elə bil.

Meydan özü fırlanır –

Karuseldi elə bil.

SAMUİL MARŞAK

Huşsuza bax, Huşsuza

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı.

Əyləşib, səhər-səhər

Köynək geydi birtəhər.

"Qoluna bax, nə gendi,

Vay... şalvarmış!" - deyindi.

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı.

Palto geyinərdi о –

Özgənindi о palto.

Coraba əl atardı –

Corabın yiyəsi vardı.

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı.

Papağın əvəzinə

Tava geyindi yenə.

Çəkmə yerinə - əlcək,

Dedilər: - huşsuz, əl çək!

Əyləşib tramvaya

Yol gedirdi vağzala.

Qapını açdı - vay-vay,

Yıxılmışdı, az qala.

Bələdçiyə üz tutdu,

Biletçiyə üz tutdu: -

Ay izzətli, hörmətli

Vaqonlar bələdçisi,

Vaqonlar biletçisi!

Hər nə olursa-olsun -

İndi düşməliyəm mən.

Olmazmı tramvayı

Vağzalda əylədəsən?

Bələdçi hay-haraya

Əylədi tramvayı.

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı.

Bilet almaq eşqinə

Getdi bufetə yenə.

Sonra pul saya-saya

Kvas almaqdan ötrü

Tez yüyürdü kassaya.

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı.

Sonra qaçdı perrona,

Mindi açılmış vaqona.

Çamadanı,

Bağlamanı

Tez yerbəyer elədi,

Özünə "afərin" - dedi.

Pəncərənin qabağında

Getdi yuxuya bir anda.

Alatoran gəldi dilə:

-     Bura haradı belə?

-     Leninqraddı, - dedilər,

-     Leninqrad! - söylədilər.

Bir az yatdı, oyandı,

Pəncərədən boylandı,

Baxdı böyük vağzala,

Keçdi sorğu-suala:

-     Bəs buranın nədi adı,

-     Boloqoyedi, Popovkadı?

-     Leninqrad! - dedilər,

-     Leninqrad! - söylədilər.

Yatdı, yenə oyandı,

Pəncərədən boylandı.

Baxdı böyük vağzala,

Yenə keçdi suala:

-     Stansiyanın nədi adı?

-     Dibunadı, Yamskayadı?

-     Platformadan cavab gəldi,

-     Leninqrad! - kimsə dedi..,

Dedi: - Bu nə zarafatdı?

Yol getdim, iki gün yatdım,

Heç çatmadım Leninqrada –

Getmədim, geri qayıtdım.

Harda yoxdu, harda vardı,

Basseyn küçəsində

Bir huşsuz yaşayardı...

SAMUİL MARŞAK

Göy qurşağı

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Göy üzündə çaxdı şimşək,

Tez gözünü yum görək!

Asta-asta yağış yağır,

Üzə gülür göy qurşağı.

Uşaqlar, tez olun,

Çıxın, çıxın həyətə!

Uşaqlar, düzülün!

Şehli otlar içində

Ayaqyalın qaçarıq,

Qaçarıq,

Tullanarıq,

Göy üzünə uçarıq.

Uşaqlar tez olun,

Göy qurşağı üstündə

Düzülün!

Əl çalm, əl çalın!

Göy qurşağı rəngbərəng

Çiçək kimi açılıb.

Göy qurşağı

Boyunca

Gedək üzü aşağı,

Göy üzünü dolaşaq.

Göy qurşağı üstündən

Yerə mayaflaq aşaq.

SAMUİL MARŞAK

Durğu işarələri

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Axırıncı

Sətirdə,

Sözlər qurtaran yerdə

Durğu işarələri

Dayandılar üz-üzə,

Dayandılar göz-gözə.

Əl-qolunu ata-ata,

Qaça-qaça

Gəldi nida.

Bağırdıqca bağırdı,

Çığırdıqca çığırdı: -

Ura! Ura!

Qara - vuul!

Taladılar!

Наrа baxırsan,

Наrа?!

Gəlib çıxdı hardansa

Əyricəburan sual.

Yanlarını basa-basa

Yağdırırdı sualları

Dalbadal,

Bircə-bircə: -

Kim?

-     Kimi?

-     Hardan?

-     Necə?

Gəlib çıxdı vergüllər –

Qıvrımsaçlı gözəllər.

Dayanırsan, boylanırsan

Nəfəsini dərən kimi,

Hər vergülü görən kimi.

Çapıb gəldi iki nöqtə,

Diyirlənə-diyirlənə

Qopub gəldi üç nöqtə.

Vergüllər başladılar: -

Bizim öz yerimiz var!

İmla yazanda - vergül,

Müəllimin sözünə

Qulaq asanda - vergül!

Nöqtəli vergül xala

Heç kəsdən qalmaz dala:

- Nöqtə yoxsa üstünüzdə -

Gərək deyilsiniz siz də!..

Qoşa gözlərində nəm,

Qışqırdı iki nöqtə:

- Nöqtəli vergüldən də,

Vergüldən də üstünəm -

Baxın, təkgöz nöqtədən

İki dəfə böyüyəm mən!

İki gözlə baxıram,

Əyri yolla yoxdu aram.

Gözünü döyə-döyə,

Özünü öyə-öyə

- Yoox! - səsləndi üç nöqtə -

Mən hamıya gərəyəm,

Tezcə görürlər məni!

Elə ki söz qurtardı –

Düzürlər üç nöqtəni...

Sual boynunu bükdü,

Heyrətləndi: - Sözə bax!..

Nida çiynini çəkdi,

Deyindi: - hm... Sözə bax!..

Tənha nöqtə birdən-birə

Ayağını vurdu yerə:

- Gərək son sözü mən deyəm!

Cümlə mənlə qurtarır –

Mən hamıdan gərəkliyəm!..

SAMUİL MARŞAK

Dostlar, yoldaşlar

(Tərcüməçi İsa İsmayılzadə)

Bahar gəlmişdi.

Biz çıxıb dərsdən

Evə gedirdik,

Bir sən, bir də mən.

Papağımızı

Yan qoymuşduq, yan,

Deyib-gülürdük

О gün ucadan.

Gödəkcəmizin

Yaxası açıq.

Gözəl bir gündə

Yola çıxmışdıq.

Niyə gedirdik,

Нага gedirdik?

Biz hara gəldi –

Ora gedirdik.

Sonra - geriyə,

Sonra - sag, sola,

Sonra tullandiq,

Sonra yüyürdük

Biz bala-bala.

Gəzib dolaşdıq

Bir sən, bir də mən.

Evə qayıtdıq

Üzü gülər, şən.

Gülə-gülə də

Ayrıldıq onda.

Sevinərik biz

Bir də, yenidən

Qarşılaşanda.

SAMUİL MARŞAK

Böyük cib

(Tərcüməçi Hikmət Ziya)

Mənim öz tanışımdır

Bu şəkildəki uşaq.

Böyük bir cibi vardır

Onun döşlüyündə, bax!

Əlinə keçsə hər nə,

Vanya qoyur cibinə.

Hey şişir, şişir cibi

Gündən-günə Vanyanın.

Qayka, mix, göy də kran

Var cibində, oğlanın.

Gedir anası ilə

O, körpələr evinə.

Ona iki fəsəli

Verdilər bu gün yenə. –

Biri ərinmiş yağlı,

О birisi qaymaqlı.

Birincisini yedi.

Amma ikincisini

"Evə aparım" dedi.

Bükdü о fəsəlini,

Sonra qatladı bir də.

О yan-bu yana baxıb,

Tez gizlətdi cibində.

О istədi südü də

Gətirib gəlsin evə.

Südü cibdə aparmaq

Asan deyil, sən demə.

Cibi tamam isladıb,

Süd axdı birdən-birə.

Ağ yağış damcıladı

Elə bil, cibdən yerə.

Heyf ki, cib nə stəkan,

Nə səhəngdir, nə qazan!

Gəzməyə aparırlar

Uşaqları sahilə.

Ayaqqabılarını

Vanya geyməyib hələ...

Vanya yuxudan sonra,

Məstlərini itirib.

Sən demə, onları da

O, cibinə ötürüb.

Nə böyükdür, cib deyil, -

Çamadandır elə bil!

Gör necə doldurulub

Ağzınadək çamadan.

Sınıq qaşıq, meymuncuq,

Nələr sallanır ondan...

Atın nallı ayağı,

Zürafə, ayı, quzu,

Gildən olan inəyin,

Ucu iti buynuzu...

Qırmızı, həm zolaqlı

Təbil itmişdir, təbil.

Uşaqlar hey axtarır,

Divanın altda deyil,

Masanın altda deyil.

Dayə görür Vanyanın

Cibi şişmişdir yaman. –

Yoxsa, təbil də sənin

Cibindədir, ay oğlan?..

Bəli, elə belədir.

Amma, sən işə bax, bir.

Təbil onun cibinə

Əsla girmir ki, girmir.

Təslim olmadı təbil, -

Cibsə tamam söküldü,

Hər şey yerə töküldü.

Axı cib deyil rezin,

Parusindir, parusin.

SAMUİL MARŞAK

Axmaq siçan balasının nağılı

(Tərcüməçi Fikrət Sadıq)

Axşam, körpə balasına

Layla çaldı ana siçan:

-Sənə qazmaq, şam qırığı

Verəcəyəm əgər yatsan.

Bala dedi: - Yatmaq nədir,

Sənin səsin çox incədir.

Yuxum qaçır, civildəmə,

Axtar bir dayə tap mənə.

Yazıq ana çıxdı yola,

Çağırdı: - Ay ördək xala,

İşim düşüb, bir bizə gəl,

Bir layla de, yatsın dəcəl.

Layla çaldı ördək xala:

-Qa-qa, yatsın mənim balam.

Ona tırtıl gətirəcəm,

Qa-qa, yatsın mənim bircəm.

Siçancığaz bəyənmədi

"Çox yorğundur səsin" - dedi.

"Elə qa-qa, elə qa-qa,

Yuxum qaçdı dinmə daha..."

Ora-bura qaçdı ana

Qurbağanı dayə tutdu.

Bəlkə sənə qulaq asa,

Sən layla çal, sən ovundur.

Qurbağa da layla dedi:

- Gəl ağlama, bala, - dedi.

Yuxu gəlsin gözlərinə

Ağcaqanad verrəm sənə.

Gör nə dedi bala siçan:

- Darıxdım ay aman, dayan!

Səsin batsın sənin, qurr-qurr,

Heç belə də layla olur?

Ana siçan durub qaçdı,

Donuza da ağız açdı:

- Bir bizə gəl, donuz xala,

Dəcəlimi sən yırğala.

Xırxır səsli donuz, zildən

Layla çaldı, gəl görəsən:

- İki yerkökü verərəm,

Yumsan iki gözünü sən.

Uyumadı siçan bala

Dedi: - Bəsdir, donuz xala,

Xırıldayır hey - nəfəsin

Nə kobuddur sənin səsin!

Bir at gördü ana siçan:

Buyur bizə, ay qonşucan.

Bir layla çal, bu inada

Bəlkə, səni görüb yata.

At fınxırdı, at kişnədi:

- Qəşəng balam, yuxla - dedi -

Yatsan, sənə pay da çatar,

Gəl, bir kisə çovdar apar.

Siçan dedi: - Nahaq yerə

Yorma özünü bir belə.

Dünyada səndən eybəcər

Layla çalan yoxdur hələ.

Ana siçan çox vurnuxdu,

Gölə çatanda duruxdu:

- Durnabalığı, bizə gəl,

Bir layla çal, yatsın dəcəl.

Balığın da laylasından

Uyumadı bala siçan,

Belə səssiz açıb-yumar

Bu ağzını haçanacan?!

Siçancığaz acı-acı

Dedi: - Bəsdir, balıq bacı,

Eşitmirəm sözlərini,

Yuxu tutmur gözlərimi.

Ana siçan durub qaçdı,

Məstana da ağız açdı:

- Məstan xala, bizə gedək,

Bir layla da sən de görək.

Yaxınlaşdı pişik xala

Şirin layla çala-çala:

- Miyo-miyo, şirin balam,

Yat, yuxusu dərin balam.

Axmaq siçancığaz dedi:

- Nə gec gəldin, pişik xala,

Nə həzinmiş sənin səsin,

Nə gözəlmiş sənin laylan.

Birdən-birə səs kəsildi...

Ana siçan qaçıb gəldi.

Gördü balası qeyb olub,

Oba köçüb, yurdu qalıb.

Известной азербайджанской певице, народной артистке Шовкет Алекперовой исполнилось бы 90 лет

Шовкет Фейзулла гызы Алекперова родилась 10 октября 1922 года в Баку. Была третьим ребёнком в семье из шести детей. Её отец был большим поклонником музыки, а мать - профессиональной таристкой. Дети впоследствии также получили музыкальное образование. В раннем возрасте Алекперова играла на кяманче.