Hans Xristian Andersen

VƏHŞİ QU QUŞLARI

(tərcümə edəni Səkinə Hüseynova)

zaq bir ölkədə, bizim qaranquşların qışlamağa uçub getdiyi uzaq diyarda bir kral yaşayırdı. On bir oğlu, Eliza adında da bircə qızı vardı. On bir şahzadə oğlanları, yaxalarında ulduz, kəmərlərində xəncər, məktəbə gedərdilər. Qızıl taxta üstündə almazın ucu ilə yazı yazar, kitabı əzbərdən oxuyardılar. О dəqiqə bilərdin ki, əsl şahzadədirlər. Bacıları Eliza isə şüşə skamyada oturar, çox bahalı şəkilli kitaba baxardı.

Bəli, uşaqlar şad-xürrəm yaşayırdılar, ancaq bu firavan həyat uzun sürmədi.

Onların atası, ölkənin кrаlı kinli-qəzəbli bir kraliça ilə evləndi, о da ilk günlərdən yazıq uşaqları gözümçıxdıya saldı. Şahzadələr bunu kraliçanın gəldiyi gün hiss elədilər. Sarayda ziyafətdi, uşaqlar da qonaq-qonaq oyunu oynamağa başladılar. Bol-bol pirojna və bişmiş alma əvəzinə bu dəfə ögey ana onlara bir çay fincanı qum verdi, qoy elə bilsinlər ki, qonaq yeməyidir.

Bir həftədən sonra kraliça Elizanı kəndə göndərdi ki, orda kəndlilərin tərbiyəsi altında böyüsün, az keçmiş də zavallı şahzadələrdən kralа о qədər qeybət qırdı ki, kralın onlardan zəhləsi getdi.

Zalım kraliça onlara dedi:

   -Uçun gedin, özünüz özünüzü dolandırın! İri quşlara dönüb səssiz-səmirsiz uçun!

Ancaq onun istədiyi kimi olmadı: on bir qardaş gözəl vəhşi qu quşlarına çevrilib, səs-küylə sarayın pəncərələrindən çıxdı, bağların, meşələrin üstündən uçub getdi.

Sübh tezdən bacıları Elizanın şirin yuxuda olduğu evin yaxınlığından uçanda, evin damı üstündə dövrə vurmağa, uzun boyunlarını dartıb qanad çalmağa başladılar, ancaq onları heç kəs görmədi, səslərini eşitmədi. Ordan kor-peşman uzaqlaşıb, lap buludlara qalxdılar, dəniz kənarındakı böyük, qalın meşəyə uçdular.

Yazıq Eliza isə kəndli evində qalıb yaşadı, ayrı oyuncağı olmadığından, bircə yaşıl yarpaqla oynadı. O, yarpaqda bir deşik açmışdı, ordan günəşə baxırdı, ona elə gəlirdi ki, qardaşlarının gözlərini görür. Günəşin ilıq şüası yanağına düşəndə isə onların nəvazişli öpüşlərini yadına salırdı.

Günlər bir-bir ötür, heç nə dəyişmirdi. Hərdən meh evin qabağında bitmiş qızılgül kollarını tərpədir, pıçıltı ilə onlara bu sözləri deyirdi:

-           Dünyada sizdən gözəli varmı?

Qızılgüllər başlarını tərpədərək cavab verirdilər:

-           Eliza.

Bu, doğrudan belə idi.

Lakin Eliza on beş yaşına çatanda onu öz evlərinə yola saldılar. Kraliça Elizanın qəşəngləşdiyini görüb qəzəbləndi və ona daha çox nifrət elədi. Ögey ana Elizanı da, qardaşları kimi, vəhşi qu quşuna döndərmək istərdi, ancaq indi bunu eləyə bilməzdi, çünki kral öz qızını görməli idi.

Səhər tezdən kraliça yumşaq döşəkçələr, gözəl xalılarla bəzənmiş mərmər hamamma gedib, üç qurbağanı əlinə götürdü, onları öpdü və birincisinə dedi:

- Eliza hamama girən kimi onun başında otur, qoy о da sənin kimi tənbəl olsun. - О birisinə də dedi: - Sən də Elizanın alnında otur, qoy о da sənin kimi eybəcər olsun, atası da onu tanımasın. -Üçüncü qurbağaya dedi: - Sən isə Elizanın ürəyi üstündə uzan. Qoy o, kinli qəzəbli olsun, həmişə də bundan əzab çəksin!

Kraliça qurbağaları dumduru suya saldı, su о dəqiqə yaşıllaşdı. kraliça Elizanı səslədi, onu soyundurdu və buyurdu ki, suya girsin. Eliza deyiləni elədi, qurbağaların da biri onun təpəsində, о birisi alnında, üçüncüsü də sinəsində oturdu. Eliza bunu heç hiss eləmədi, amma sudan çıxan kimi suyun üzündə üç qırmızı lalə üzməyə başladı. Hərgah qurbağalar zəhərli olmasaydılar, ifritə də onları öpməsəydi, onlar al qızılgüllərə çevrilərdi. Eliza elə günahsızdı ki, sehrcadu ona toxuna bilməmişdi.

Qəzəbli kraliça bunu görəndə hirsləndi, Elizanın bədənini qoz şirəsi ilə sürtdü, Eliza qapqara oldu. Üzünə də pis qoxulu yağ çəkdi, saçını pırpızlaşdırdı. Qəşəng Eliza tanınmaz oldu.

Atası onu görəndə qorxub dedi ki, bu onun qızı deyil. Zəncirdəki itdən, bir də qaranquşlardan başqa heç kim Elizanı tanımırdı. Yazıq heyvanlara, quşlara da kim inanacaqdı?!

Zavallı Eliza ağlayıb göz yaşı tökdü və qovulmuş qardaşları barədə fikirləşdi. Qəmli-kədərli halda saraydan çıxıb, bütün günü çölləri, bataqlıqları dolaşdı, gəlib böyük bir meşəyə yetişdi. hara gedəcəyini özü də bilmirdi, lakin elə əzab çəkirdi ki, qardaşları üçün elə darıxırdı ki, onları tapmayınca saraya qayıtmamağı qərara almışdı.

Meşədə bir az getmişdi ki, qaranlıq düşdü. Qızcığaz yolu azdı, yumşaq mamır üstə uzanıb, başını kötüyə söykədi. Meşə sükut içində idi, hava da elə mülayimdi ki... Ətrafda yüzlərlə işıldaquş yaşıl işıqlarla sayrışırdı, Eliza əlini budağa toxunduranda, onlar ulduz yağışı kimi üstünə səpələndilər.

Eliza bütün gecə qardaşlarını yuxuda gördü. Hamısınım uşaq vaxtı idi, bir yerdə oynayırdılar, almazın ucu ilə qızıl taxtada yazı yazırdılar və krallığın yarısı bahasına alınmış gözəl, şəkilli kitaba baxırdılar. Ancaq yazı taxtasında uzun xətlər, dairələr cızmırdılar, gördüklərini, çəkdikləri əziyyətləri yazırdılar, kitabdakı bütün şəkillər canlanmışdı, quşlar oxuyur, adamlar da səhifələrdən çıxıb, Eliza ilə, qardaşları ilə danışırdılar, Eliza səhifəni çevirəndə isə adamlar yenə öz yerlərinə hoppanırdılar ki, şəkillər dəyiş-düyüş olmasın.

Eliza yuxudan oyananda günəş lap yuxarıda idi. Ağacların qalın yarpaqları arasından günəşi görməsə də, onun şüaları yellənən qızıl cuna kimi zirvədə cilvələnirdi. Otların ətri gəlirdi, quşlarsa az qala Elizanın çiyinlərinə qonurdular. Su şırıltısı eşidilirdi, gözəl, dibi qumlu gölə tökülən şırnaqlar yaxınlıqdan axırdı. Gölün dövrəsi sıx kolluqdu, ancaq bir yerində vəhşi marallar İri keçid aşmışdılar. Eliza da gölə endi, su büllur kimi şəffafdı, hərgah meh ağacların, kolların qol-budağını tərpətməsəydi, adama elə gələrdi ki, gölün dibində onların şəklini çəkiblər. Gün altında bərq vuran və kölgədə qalan hər yarpaq suda aydınlıqla əks olunmuşdu.

Suya baxan Eliza orda öz əksini görüb lap qorxdu; üzü qap-qara və eybəcərdi. Amma bir ovuc su götürüb alnına, gözlərinə vuran kimi zərif, ağ dərisi işımişım işıldadı. Qız soyunub sərin suya girdi. İndi dünyanı axtarsaydın, bu gözəllikdə şahzadə qız tapa bilməzdin!

Eliza geyindi, uzun saçlarını hördü, bulağa gedib doyunca su içdi və meşənin içərilərinə tərəf uzaqlaşdı, heç özü də bilmədi hara gedir. Yolunun üstünə barlı budaqlarını əymiş bir alma ağacı çıxdı. Eliza almalardan yedi, əyilmiş budaqlara payalardan dayaq verdi və meşənin qalın yerinə girdi. Elə sakitlikdi ki, Eliza öz addım səslərini və ayağı altında qalan hər quru yarpağın xışıltısını eşidirdi. Burda bircə quş gözə dəymir, birbirinə qarışmış budaqların arasından günəş şüası sıza bilmirdi. Hündür ağaclar elə sıx dayanmışdı ki, Eliza qarşısına baxanda elə bilirdi ətrafına payalardan hasar çəkilib. Özünü heç vaxt belə tənha hiss eləməmişdi.

Gecə meşə lap zülmət oldu, mamırın içində bircə işıldaquş da işıldamırdı. Ürəyi qüssə dolu Eliza otun üstə uzandı, səhər tezdən yenə yola düzəldi. Yolda ona, əlində giləmeyvə dolu səbət, bir qarı rast gəldi. Qarı Elizaya bir ovuc giləmeyvə verdi, Eliza da ondan soruşdu: bu meşədən on bir şahzadə keçib getməyib ki?

Qarı cavab verdi:

- Yox. Lakin başında tac olan on bir qu quşu görmüşəm, burdaca, lap yaxınlıqda, çayda üzürdülər.

Qarı Elizanı uçurumun yanına gətirdi; aşağıda şırıltı ilə çay axırdı. Çayın hər iki sahilində bitmiş ağaclar sıx yarpaqlı uzun budaqlarını birbirinə uzatmışdı, budaqların qovuşmadığı yerlərdə isə ağacların kökləri torpağın üstə çıxıb budaqlara dolaşmış və suyun üzərinə enmişdi.

Eliza qarı ilə vidalaşıb, çay boyunca, onun iri bir dənizə töküldüyü yerə tərəf getdi.

Budur, qızın qarşısında gözəl bir dəniz göründü. Üstündə nə bir уеlkən, nə də bir qayıq vardı. Bəs yoluna necə davam etsin? Sahil başdan-başa xırda daşlarla örtülmüşdü, su onları о ki, var yuyub hamarlamış, yumru-yumru eləmişdi. Şüşəni, dəmiri, daşı, dalğaların sahilə atdığı hər şeyi su müəyyən bir şəklə salmışdı. Su isə Elizanın zərif əllərindən də yumşaqdı.

«Dalğalar yorulmadan sahilə çırpılır və bərk şeylərin hamısını hamarlayır, mən də yorulmaz olacağam! Mənə verdiyiniz dərs üçün çox sağ olun, şəffaf, iti dalğalar! Ürəyimə damıb ki, günlərin birində siz məni qardaşlarıma yetirəcəksiniz!»

Dalğaların sahilə atdığı dəniz yosunlarının üstündə on bir dənə ağ qu quşu lələyi düşüb qalmışdı. Eliza onları bir yerə yığdı. Hər lələyin üstündə damlalar parıldayırdı; şehdimi, göz yaşı idimi, kim bilir? Sahil bomboşdu, Lakin Eliza bunu hiss eləmirdi: dəniz tez-tez dəyişirdi, bir neçə saatın ərzində burda, il ərzində şirin sulu göllərdə, quruda gördüklərindən qat-qat artıq möcüzələr görərdin. Budur, iri, qara bulud yaxınlaşır, dəniz sanki deyir: «Мәn də qaşqabaqlı ola bilərəm». Külək qalxır, dalğaların da ağ, tərs üzü görünür. Budur, buludlar çəhrayı rəngə boyanır, külək yatır, dəniz də qızılgülün ləçəyinə oxşayır. Hərdən onun rəngi yaşıl, hərdən ağ olur, lakin necə sakit olur olsun, ləpədöyəndə dəniz həmişə hərəkətdədir. Su, yatmış körpənin sinəsi kimi qabarır.

Gün batabatda Eliza qızıl taclı on bir vəhşi qu quşunu gördü. Onlar sıra ilə quruya sarı uçurdular, elə bil göy üzündə uzun, ağ zolaq yellənirdi. Eliza çay qırağındakı təpənin üstünə qalxdı və kolun dalında gizləndi. Qu quşları onun yaxınlığında yerə enib, iri, ağ qanadlarını çırpdılar.

Günəş dənizə enən vaxt qu quşları lələklərini yerə töküb, on bir qəşəng şahzadəyə, Elizanın qardaşlarına çevrildilər. Eliza bərkdən çığırdı, onları о dəqiqə tanıdı, ürəyi ona dedi ki, qardaşlarıdır, hərçənd onlar çox dəyişmişdilər.

Özünü qardaşlarının qucağına atdı, adbaad onları çağırdı, böyümüş, gözəlləşmiş bacılarını görən qardaşlar necə də sevindilər! Eliza da, onun qardaşları da həm gülürdülər, həm ağlayırdılar, ögey ananın amansız rəftarı barədə bir-birinə bildiklərini danışırdılar. Ən böyük qardaş dedi:

- Nə qədər ki günəş göy üzündədir, biz vəhşi qu quşları kimi havada uçuruq. Gün batan kimi yenə insan şəklinə düşürük. Elə buna görə gün batabatda biz həmişə quruda olmalıyıq. Hərgah buludların yanınca uçanda insan şəklinə düşməli olsaq, üzüaşağı yuvarlanarıq. Biz bu yerlərdə yaşamırıq. Dənizin о tayında elə bura kimi gözəl bir ölkə var, ancaq yolu uzaqdır, dənizin üstü ilə axıracan uçmalı oluruq, yolumuzun üstündə bircə ada da yoxdur ki, orda geсәlәуәк. Yalnız dənizin lap ortasında tənha bir qaya var, elə balacadır ki, onun üstündə bir-birimizə sıxılıb otura, dincimizi ala bilərik. Dəniz təlatümə gələndə su zərrələri başımızın üstündən sıçrayır, amma biz bu sığınacağa da sevinirik. Orda insan şəklində gecələyirik. О qaya olmasa, gözəl vətənimizi görmək bizə heç qismət olmaz; ilin ancaq iki, ən uzun günündə uça bilərik, ildə ancaq bircə dəfə vətənimizə uçub gəlmək imkanımız var. Burda biz on bir gün yaşaya bilərik, bu böyük meşənin üstündən uçub, boya-başa çatdığımız, indi atamızın yaşadığı saraya baxa bilərik. Burda hər kol, hər ağac uşaqlıq çağında olduğu kimi bizə tanışdır, düzənlərdə həmin vəhşi atlar qaçır, Kömürçülər həmin nəğmələri oxuyurlar ki, uşaq vaxtı biz о nəğmələrin sədası altında rəqs elərdik. Bura doğına vətənimizdir, bura biz bütün varlığımızla can atırıq, səni də burda tapmışıq, bizim əziz bacımız! Biz burda iki gün də qala bilərik, sonra dənizin о tayındaki füsünkar, lakin bizə yad olan ölkəyə uçmalıyıq. Bəs səni özümüzlə necə aparaq? Nə gəmimiz var, nə də qayığımız!

Bacıları dedi:

-           Ah, sizdəki cadu-ovsunu poza bilsəydim!

Beləcə onlar bütün keçəni söhbət elədilər, ancaq səhərə yaxın yuxuya getdilər.

Eliza qu quşu qanadlarının çırpınına səsinə oyandı. Qardaşlar yenə quşa çevrilib onun başı üstündə dövrə vurdular, sonra uçub gözdən itdilər. Qu quşlarının təkcə biri, kiçik qardaş onunla qaldı. Başını bacısının dizi üstünə qoydu, Eliza da onun ağ qanadlarını sığalladı. Bütün günü onlar bir yerdə oldular, axşamüstü о biri qardaşlar da uçub gəldilər, gün batandan sonra isə insan şəklinə düşdülər.

-           Sabah biz uçub getməliyik, qayıtmağımız da bir il çəkəcək. Bizimlə uçmağa mərdliyin çatacaqmı? Mәnсә mən özüm səni qollarım üstə bütün meşədən keçirib apararam. Yəni hamılıqla səni dənizin üstündən keçirib apara bilmərik?

Eliza dedi:

-           Hə, məni özünüzlə aparın!

...Bütün keçəni onlar əyilgən söyüd qabığından və qamışdan tor hördülər. Iri, mоһкәm bir tor. Eliza onun üstündə uzandı, gün çırtlayar-çırtlamaz, qardaşlar qu quşlarına döndülər, dimdiklərilə torun uclarından yapışdılar və hələ də yatmış istəkli bacıları ilə bərabər havaya qalxdılar. Günün işığı düz Elizanın üzünə düşürdü, qu quşlarından biri iri qanadlarını onun üstə gərib, günəşdən qoruyurdu.

Eliza oyanan vaxt onlar yerdən çox-çox hündürdə idilər, qıza elə gəldi ki, yuxu görür: havada uçmaq elə qəribə idi! Yanıında gözəl, yetişmiş meyvələri olan bir budaq və bir dəstə dadlı bitki kökü vardı. Bunları ən kiçik qardaş yığmışdı. Eliza da ona baxıb mehribanca gülümsündü, bildi ki, başı üstündə uçub, onu günəşdən qoruyan həmin kiçik qardaşdır.

Qu quşları çox hündürdən uçurdular. Gözlərinə dəyən ilk gəmi onlara suda üzən qağayı şəklində görünürdü. Onların arxasında, göy üzündə nəhəng bir bulud vardı, lap dağ boyda. Eliza da onun üstündə on bir qu quşunun əzəmətli kölgələrini və öz kölgəsini gördü. Heç vaxt belə qiyamət mənzərənin şahidi olmamışdı. Lakin günəş yuxarı qalxdıqca bulud uzaqlaşır, hərəkət edən kölgələr də yavaş-yavaş yox olurdu.

Qu quşları yayından çıxmış ox kimi bütün günü, amma həmişəkindən asta uçdular, axı, bu dəfə bacılarını aparırdılar. Axşam düşür, havada tufan nişanələri duyulurdu. Eliza günəşin batmağına səksəkə ilə baxırdı, çünki dənizdəki tənha qaya hələ gözə dəymirdi. həm də ona elə gəlirdi ki, qu quşları zorla qanad çalırlar. Ah, onların sürətlə uça bilməməyində günahkar odur! Günəş batacaq, qu quşları insana çevrilib dənizə düşəcək, suya batacaqlar...

Qara bulud hey yaxınlaşır, bərk külək tufandan xəbər verirdi. Budur, qurğuşun rəngli buludlar sıxlaşıb göydə süzdü. Dalbadal şimşək çaxdı.

Günəşin iri kürəsi suya toxundu, Elizanın ürəyi çırpındı. Qəfildən qu quşları iti sürətlə aşağı enməyə başladılar. Elizaya elə gəldi ki, onlar yıxılırlar. Amma yox, hələ uçurdular. Budur, günəş yarıyacan suya batdı. Eliza aşağıdakı qayanı ancaq indi gördü, lap suitinin başı boydaydı. Gün göz görəgörə suya batırdı və İndi ulduz böyüklükdə ancaq olardı. Budur, qu quşlarının ayaqları qayaya toxundu, gün də yanan Kağız parçasının son işartısı kimi, tamam söndü. Qardaşlar əl-ələ tutub, Elizanın dövrəsində dayandılar. Onlar qaya üstə zorla yerləşirdilər. Dalğalar qayaya zərblə çırpılır, üstlərinə su şırnaqları tökürdü. Göy üzündə aramsız şimşəklər çaxır, göy guruldayırdı, Lakin əl-ələ tutmuş bacı ilə qardaşları birbirinə ürək-dirək verir, mərd dayanırdılar.

Dan yeri söküləndə hava sakitləşib aydınlaşdı. Gün çıxan kimi qu quşları Elizanı götürüb havaya qalxdılar, yollarına davam etdilər. Dəniz hələ təlatümlü idi, hündürdən baxanda tünd yaşıl suyun üstündə ağ göyərçinlərə oxşar bəyaz кöрüklər görürdün.

Budur, günəş bir az da qalxdı. Eliza qayaları İri buz parçaları ilə örtülü, havada süzürmüş kimi nəzərə gələn bir dağlar ölkəsini gördü; şəhərin ortasında az qala bir mil məsafədə uzanmış qəsr, dövrəsində də üst-üstə yerləşən əcaib iri otaqlar vardı. Aşağıda, qəsrin altında palma meşələri və hərəsi dəyirman çarxı boyda gözəl çiçəklər yellənirdi. Eliza soruşdu ki, bura, getdikləri о ölkə deyilmi, qu quşları onun cavabında ancaq başlarını tərpətdilər; bu ancaq qəşəng, görkəmini daim dəyişən bulud qəsri FataMorqana idi. Eliza gözünü ondan çəkmirdi. Budur, dağlar, meşələr qəsrlə birgə hərəkət etdi və zəng qüllələri dar pəncərəli, əzəmətli iyirmi kilsəyə çevrildi. Qıza elə gəldi ki, hətta orqanın səsini eşidir, lakin bu, dənizin səsi idi. kilsələr sanki lap yaxınlaşdı və qəf- ildən bütöv bir gəmi donanmasına çevrildi. Eliza diqqət yetirib gördü ki, bu, yalnız dəniz dumanıdır, suyun üstündən qalxır. Bəli, onun gözləri önündən daim dəyişən lövhələr, mənzərələr gəlib keçirdi!

Budur, onların üz tutduqları səmtdə quru göründü. Orda sidr meşəsi, şəhərləri və qəsrləri olan füsunkar dağlar yüksəlirdi. Gün batmağa hələ çox qalmışdı, Eliza isə artıq qaya üstündəki İri mağaranın qabağında oturmuşdu; mağaranın ağzını sarmaşan bitkilər zərif yaşıl xalı kimi örtmüşdü.

Kiçik qardaş:

-           Görək bu gecə sənin yuxuna nə girəcəkdir - deyib, yataq otağını bacısına göstərdi.

Bacısı:

-           Ah, kaş yuxuda sizin tilsiminizi sındırınağın yolu mənə aşkar olaydı! - dedi və bu fikirlə də yatdı.

Yuxuda gördü ki, havada, lap yüksəkdə, FataMorqana qəsrinə sarı uçur, pərinin üzü onun qarşısına çıxır, о nurludur, çox gözəldir, həm də meşədə Elizaya giləmeyvə verən, qızıl taclı qu quşları barəsində ona danışan qarıya çox oxşayır.

Pəri dedi: «Sənin qardaşlarını xilas eləmək mümkündür. Ancaq buna dözümün çatacaqmı? Su sənin əllərindən yumşaqdır, amma daşları hamarlayır, ağrını da hiss eləmir, sənin barmaqların о ağrını hiss eləyəcək. Suyun ürəyi yoxdur ki, sənin ürəyin kimi dərddən, qorxudan əzab çəksin. Əlimdəki gicitkanı görürsən? Bu cür gicitkan burda, mağaranın yanında bitir, qəbiristanda bitən gicitkanların da sənə köməyi dəyə bilər. Onları axtar! О gicitikandan dərərsən, amma əllərini yandırıb qabar-qabar еlәуәсәк. Sonra ayaqlarınla əzib onları yumşaldarsan, ipə döndərərsən. Həmin ipdən on bir dənə uzunqollu коуnәк toxuyub qu quşlarının üstünə atarsan. О vaxt tilsim sınacaq. Ancaq yadında saxla; işə başladığın dəqiqədən tamam qurtarınca, bircə kəlmə danışmamalısan, lap bu iş illərlə uzansa da. Dilindən çıxan ilk söz qardaşlarının ürəyinə xəncər kimi sancılacaq. Onların həyatı da, ölümü də sənin əlində olacaq. Dediklərimin hamısını yadında saxla!»

Pəri gicitkanı onun əlinə toxundurdu. Eliza elə bildi əlinə od yapışdı, o, yuxudan oyandı. Hava işıqlaşmışdı, onun yanında, yuxu­da gördüyü gicitkana oxşar gicitkan vardı, Eliza mağaradan çıxıb, işə başladı.

O, zərif əlləri ilə yaxıcı-yandırıcı gicitkanı yolur, əlləri suluqlayırdı, Lakin Eliza ağrıya sevinclə dözürdü, təki əziz qardaşlarını xi­las edəydi! Yalın ayaqlarla gicitkanı əzir, yaşıl iplər əyirirdi.

Budur, gün batdı, qardaşları qayıtdılar və bacılarının lal olduğunu görüb qorxdular. Yəqin elədilər ki, bu, zalım ögey ananın tilsimidir. Elizanın əllərinə baxanda isə başa düşdülər ki, onların xilası üçün nə iş görür. kiçik qardaş ağladı, onun göz yaşlarının düşdüyü yerlərdə ağrı keçir, göynəyən suluqlar yox olurdu.

Eliza bütün gecəni işlədi, axı, əziz qardaşlarını xilas eləməyincə rahatlıq tapmayacaqdı. Səhəri gün, qu quşları orda olmadığı vaxt, tək-tənha oturub коуnәк toxudu.

Köynəyin biri hazır oldu, о birini başlamaq istəyirdi ki, uzaqda ovçular buynuz çalıb dağlara səs saldılar. Eliza qorxdu. Səslər yaxınlaşırdı, budur, itlər hürüşdü. Eliza mağaraya qaçdı, yığdığı kicitkanı dəstələyib, üstündə oturdu.

Bu vaxt kolun dalından iri bir it, dalınca ikincisi, üçüncüsü çıxdı. bərkdən hürür, mağaranın ağzında ora-bura qaçırdılar. Az keçmiş ovçuların hamısı mağaranın yanına yığışdı. Onların arasındakı ən qəşəng ovçu о ölkənin кralı idi. О, Elizaya yaxınlaşdı. Ömründə belə gözəl görməmişdi.

-           Bura hardan gəlib düşmüsən, gözəl qız? - soruşdu.

Eliza cavabmda yalnız başını yellətdi, axı, danışa bilməzdi, qardaşlarının həyatı, xilası bundan asılı idi.

Əllərini önlüyünün altında gizlətmişdi ki, nə işgəncələrə dözdüyünü kral görməsin.

Kral dedi:

-           Gedək mənimlə! Bura sənin yerin deyil! Hərgah gözəl olduğun qədər də mehribansansa, səni al-qumaşa bürüyərəm, başına qızıl tac qoyaram, mənim dəbdəbəli sarayımda yaşayarsan!

Bunu deyib, qızı atının tərkinə aldı. Eliza ağlayır, çırpınırdı, kral isə dedi:

-           Mən ancaq sənin xoşbəxtliyini istəyirəm. Vaxt gələcək ki, bunun üçün mənə minnətdar olacaqsan!

Kral Elizanı dağların о tayına apardı, ovçular da onun dalınca çapdılar.

Axşamüstü kralın yaraşıqlı paytaxtı göründü; Kral Elizanı öz sarayına gətirdi. Hündür, mərmər otaqların içində fəvvarələr şırıldayırdı, divarlara, tavanlara isə gözəl şəkillərdən naxış vurulmuş-du. Ancaq Eliza heç nəyə baxmır, ağlayıb, qüssədən sıxılırdı. Cansız kimi dayanıb, qulluqçu qızlara itaət elədi: onu şahanə geyindirib, saçına inci düzdülər, gicitkanın daladığı əllərinə zərif əIcək taxdılar.

O, bərbəzək içində gözəllik mücəssəməsi kimi dayanmışdı, sa­ray adamlarının da hamısı ona baş əydi, kral isə onu öz nişanlısı elan elədi, hərçənd arxiyepiskop başını yellətdi və kralın qulağına pıçıldadı ki, bu meşə gözəli yəqin ifritədir, hamının gözünü bağlayıb, kralıda ovsunlayıb.

Lakin kral ona qulaq asmadı, musiqiçilərə işarə elədi. Əmr ver­di ki, ən gözəl rəqqasələri çağırsınlar və ləziz yeməklər gətirsinlər. Özü isə Elizanı ətir qoxan bağlardan keçirib, dəbdəbəli otaqlara apardı. Amma Elizanın nə dodaqları gülürdü, nə də gözləri, sanki qisməti binadan elə qəm-kədər idi. Budur, kral Elizanın yataq otağının yanındakı kiçik otağın qapısını açdı. Otaq bahalı yaşıl xalılarla döşənmişdi və Elizanı tapdıqları mağaranı xatırladırdı. Döşəmədə gicitnan ipliyindən bir bağlama vardı, tavandan da Elizanın toxuduğu коуnәк asılmışdı. Bütün bunları ovçulardan biri meşədən əcaib şeylər kimi qənimət götürmüşdü. kral dedi:

- Burda sən əvvəlki mənzilini yada sala bilərsən! Əvvəlki əl işin də burdadır. BəIkə bu cah-cəlal içində keçmişin xatirələri səni əyləndirdi.

Ürəyinə əziz olan əl işini görəndə Elizanın dodaqlarına təbəssüm qondu, yanaqları allandı. Qardaşlarının xilasını düşündü və kralın əlini öpdü, kral da onu bağrına basdı.

Arxiyepiskop kralın qulağına yenə bəd sözlər pıçıldayırdı, amma bu sözlər kralın ürəyinə yol tapmırdı. Səhəri gün toy oldu. arxiyepiskop özü gəlinin başına tac qoymalıydı. Hikkədən nazik qızıl çəmbəri qızın alnına elə basdı ki, bu, kimi desən, incidə bilərdi. Lakin başqa, daha ağır çəmbər - qardaşlarının qüssəsi Elizanın ürəyini sıxırdı: bu səbəbdən də ağrını hiss eləmədi. Dodaqları əvvəlki kimi kip bağlanmışdı, bircə kəlməsi qardaşlarını öldürə bilərdi. Amma gözlərində mərhəmətli, qəşəng, onu sevindirınək üçün əlindən gələni eləyən krala odlu məhəbbətin alovu yanırdı. O, gündən-günə kralа daha çox bağlanırdı. Ah, kaş sirrini ona aça biləydi, çəkdiyi əzabı deyə biləydi! Lakin o, susmalı, öz işini lal-dinməz görməli idi. Elə buna görə gecələr astaca durur, kralın yataq otağından çıxıb öz gizli, mağaraya oxşar otağına gəlir, orda köynəkləri birbir toxuyub başa vururdu. Yeddinci köynəyi başlayanda ipi qurtardı.

Bilirdi ki? ona lazım olan gicitkanı qəbiristanda tapmaq mümkündür, amma gicitkanı özü yolmalı idi.

Eliza fikirləşdi: «Аһ, ürəyimin dərdi yanında barmaqlarımın ağrısı nə olan şeydir? Mən cürətimi toplamalıyam!»

Aylı gecədə gizlicə bağa düşəndə, ordan da uzun xiyabanlar, kimsəsiz küçələrlə qəbiristana gedəndə qorxudan ürəyi sıxılırdı, elə bil pis iş tuturdu. Enli qəbir daşları üstündə eybəcər ifritələr oturub qəzəbli gözlərini ona zilləmişdilər, ancaq Eliza gicitkandan qopardıb, geri qayıtdı.

О gecə tək bircə nəfər, arxiyepiskop yatmamış, onu görmüşdü. Belə çıxırdı ki, kraliça barədə şübhələnməkdə o, haqlı imiş. Doğrudan elə düşünmək olardı ki, Eliza ifritədir, ona görə də kral və bütün camaatı ovsunlamışdır.

Arxiyepiskop gecə gördüyünü və şübhələrini səhər kralа danışdı. iki damla İri göz yaşı kralın üzünə axdı, ürəyinə şübhə doldu. Gecə özünü yuxululuğa vurdu, amma yatmadı, gördü ki, Eliza durdu, yataq otağından çıxdı. Hər gecə eyni hal təkrar olunurdu, kral da güdür və Elizanın öz gizli otağına çəkildiyini görürdü.

Kral gün-gündən qaşqabaqlı, kədərli olurdu. Eliza bunu görür, Lakin səbəbini bilmirdi, həm qorxurdu, həm də qardaşlarına görə ürəyi ağrıyırdı. Acı göz yaşları məxmərin, al-qumaşın üstünə axırdı. Bu göz yaşları almaz kimi parıldayırdı.

Budur, işin axırına az, lap az qalır! Mәnсә bir коуnәк çatmırdı, bu yerdə yenə ipi qurtardı. Sonuncu dəfə də qəbiristanlığa getmək, bir neçə dəstə gicitkan yolmaq lazımdı. kimsəsiz qəbiristan, dəhşətli ifritələr barədə qorxu ilə fikirləşirdi, amma qətiyyəti sarsılmaz idi.

Eliza qəbiristana yollandı, kralla arxiyepiskop da onun dalınca. Gördülər ki, Eliza qəbiristan darvazasından içəri keçdi, onlar darvazaya yaxınlaşanda, qəbir daşları üstündə oturmuş ifritələri də görəndə kral geri qayıtdı.

- Qoy xalq onu mühakimə etsin! - dedi.

Xalq da qərarını bildirdi: tonqalda yandırılsın. Elizanı dəbdəbəli saray otağından çıxarıb, dəmir məhəccərli pəncərəsi olan, içində yellər oynayan qaranlıq, rütubət zirzəmiyə saldılar. Məxmər, al-qumaş əvəzinə başının altına qəbiristandan yığdığı gicitikan bağlamasını qoydular, daş kimi bərk köynəklər də yorğan-döşəyi oldu. Ancaq onun üçün bundan gözəl hədiyyə yoxdu. O, başladığı işi davam elətdirdi. küçədəki uşaqlar pəncərəsinin altında mahnı oxuyub Elizanı ələ saldılar, ona təsəlli verəcək bir kimsə tapılmadı.

Lakin axşamüstü dəmir məhəccərin dalında qu quşu qanadlarının şappıltısı eşidildi; bu, kiçik qardaşdı, axtarıb bacısını tapmışdı, Eliza da sevindiyindən ağladı, hərçənd bilirdi ki, bircə gecəlik ömrü qalıb. Qoy olsun, əvəzində işini qurtarmaq üzrə idi, qardaşları da buradaydı.

Bütün keçəni Eliza sonuncu köynəyi toxudu. Az da olsa ona kömək eləmək üçün zirzəmidə qaçışan siçanlar gicitkanları sürüyüb qızın yanına gətirdilər, pəncərənin məhəccərinə qonmuş qaratoyuq da səhərəcən şən nəğmə oxuyub, onu ruhlandırdı.

Obaşdandı, günəşin çıxmağına hələ bir saat vardı, on bir qardaş isə artıq saray darvazaları qabağında dayanıb, tələb edirdi ki, onları kralın yanına buraxsınlar. Qardaşlara dedilər ki, bu, mümkün deyil, kral yatıb, onu oyatmaq olmaz. Qardaşlar yenə xahiş elədilər, sonra hədələməyə başladılar; gözətçilər gəldilər, axırda kral da darvazaya buyurdu, nə əhvalat baş verdiyini bilmək istədi. Amma bu vaxt gün çıxdı, qardaşlar da yox oldular, sarayın üstündə on bir qu quşu pərvaz elədi.

İfritəni necə yandıracaqlarına tamaşa etmək həvəsilə camaat dəstə-dəstə şəhər kənarınа axışırdı. Elizanın oturduğu arabanı ölüvay bir yabı çəkib aparırdı. Qızın çiyninə kobud parçadan bir əba salmışdılar. Qəşəng, ipək saçları çiyinlərinə tökülmüşdü, üzünün rəngi qaçmışdı, dodaqları nəsə pıçıldayır, barmaqları isə yaşıl ip əyirirdi. Hətta edam yerinə gedə-gedə işini əlindən yerə qoymurdu. Ayaqları altında on köynək vardı, on birincisini də hörürdü. Camaat onu ələ salırdı.

-           İfritəyə baxın! Gör dodaqlarını necə marçıldadır, cadusundan da əl çəkmir! Hördüklərini əlindən alıb tikətikə eləyəsən!

Adamlar Elizanın üstünə cumdular, gicitnan köynəkləri cırıb dağıtmaq istədilər. Bu dəm on bir ağ qu quşu uçub gəldi, qızın dövrəsində düzüldü və iri qanadlarını şappıldatdı. Camaat geri çəkildi.

Çoxları pıçıldayırdı:

-           Bu, Allahın işidir! Günahsızdır!

Amma bunu ucadan deməyə cürət eləmirdilər.

Budur, cəllad Elizanın əlindən yapışdı, amma qız gicitikan köynəkləri tez qu quşlarının üstünə atdı, onların hamısı qəşəng şahzadə şəklinə düşdü, təkcə kiçik qardaşın bir qolu əvəzinə qanad qaldı: Eli­za axırııcı göynəyin bir qolunu hörüb qurtara bilməmişdi. O:

-           Indi mən danışa bilərəm! - dedi. - Mənim heç bir günahım yoxdur.

Hadisəni görən camaat onun qarşısında diz çökdü, о isə huşunu itirib, qardaşlarının qucağına yıxıldı.

-           Bəli, o, günahsızdır! - deyib qardaşların lap böyüyü əhvalatı olduğu kimi danışdı, danışdıqca da milyon qızılgülün rayihəsi kimi havaya ətir yayıldı; bu, tonqaldak kösövlərdi ki, hər biri kök-budaq atmışdı və tonqalın yerində artıq iri, üstü qızılgül ilə dolu, ətirli bir qızılgül kolu bitmişdi. Lap yuxarıda dümağ bir gül ulduz kimi bərq vururdu. kral onu qoparıb, Elizanın sinəsinə qoydu о da ayıldı, ürəyi rahatlıq, xoşbəxtlik tapdı.

Bu vaxt şəhərin bütün zəngləri öz-özünə çalındı, dəstə-dəstə quşlar uçub gəldi, elə şənlik oldu ki, belə şənliyi hələ heç bir kral görməmişdi!